Foça Kazı Başkanı Prof. Dr. Ömer Özyiğit, İzmir 2 No'lu Koruma Kurulu'nun Eski Foça'da inşaat izni verdiği arazideki tarihi eserleri kurtarmak için ilginç bir girişimde bulundu. Geçen hafta bir sabah erken saatlerde 40 öğrenciyle kazı yapan Özyiğit, inanılmaz bir nekropol (mezarlık) alanıyla karşılaştı ve arazi sahibi gelene kadar lahitleri ortaya çıkardı.
İnşaat izni verildi
Özyiğit bu girişimde bulunmasaydı, Foça Belediye Başkanlığı'nın verdiği inşaat ruhsatı, İzmir Arkeoloji Müzesi'nin raporu ve Koruma Kurulu kararıyla Foça tarihi, dozerlerle yok edilecekti. Lahitlerin üzerine inşaat izni veren kurulda Foça Belediye Başkanı Gökhan Demiraği ile İzmir Arkeoloji Müze Müdürü Mehmet Tuna da bulunuyor.
Defineciler işbaşında!
Foça İsmetpaşa Mahallesi'nde bulunan arazide 1 Eylül (bugün) itibariyle inşaat amacıyla iş makineleriyle hafriyat yapılacağını ve defineciler tarafından kaçak kazı yapıldığını duyan Phokaia (Foça) Bilimsel Kazılar Başkanı Prof. Dr. Ömer Özyiğit ve 40 öğrencisi, geçen hafta sabahın ilk ışıklarıyla kazı evinden ellerinde kazmalarla çıktılar.
Arkaik dönem buluntularıSessiz hareket eden ekip herkesin uyuduğu saatlerde araziye girerek kazıya başladı. İşe gitmek için dışarı çıkan çevre halkı akşam bomboş gördükleri arsanın lahitlerle dolu olduğunu gördü. Özyiğit ve ekibi 2 saat içinde 5 lahit buldu.
Arsa sahibi Yücel Tükenmez geldiğinde ise arazisinde kazı yapılmasına tepki gösterdi ve durdurulmasını istedi. Ancak Özyiğit, bu kazıya yetkileri olduğunu belirterek, bulunan eserleri delil olarak gösterdi. Arsa sahibi savcılığa dilekçe vererek Özyiğit hakkında şikâyetçi olsa da 2863 sayılı yasanın 42. maddesi gereği Kazı Başkanı'nın yetkisini kullandığı göz önünde bulundurularak kazıya devam edilmesi kararlaştırıldı. 5 günlük çalışma sonucunda da Helenistik döneme ait 12 lahit ile, arkaik dönem yapı kalıntıları ve Roma dönemi seramik depozitlerine rastlandı.
Bu arada Özyiğit, lahitleri bulunmasaydı hukuki olarak arazi sahibinin davalarının muhatabı olacaktı. Şimdi lahitlerin başında bir polis memuru sabaha kadar nöbet tutuyor.
Dozerli kültür katliamı
Başkan Özyiğit buluntuları hem Kültür ve Turizm Bakanlığı'na hem de İzmir 2 No'lu Koruma Kurulu'na rapor etti. Raporda kurulun inşaat iznini ivedilikle iptal etmesi istenerek şöyle denildi:
"2003'te İzmir Müzesi arkeologlarından Hüseyin Teoman tarafından kültür katliamı gerçekleştirilmiştir. Söz konusu parselde lahitler kepçelerle parçalanarak çıkarılmıştır. Kültür katliamının izleri yapmış olduğumuz kazılarda yeniden ortaya çıkmıştır. İki lahdin sadece tabanları kalmış, yan bölümleri parçalanarak İzmir Müzesi'ne taşınmıştır. Geri kalan lahitler ise üzeri toprak yığılarak örtülmüş ve arazide lahit olmadığı izlenimi yaratılmıştır."
Lahitler bilerek parçalanmış
İzmir Müzesi arkeologları Hikmet Ortakaya ve Hüseyin Teoman tarafından 1997'de aynı yerde yapılan kazılar için düzenlenen raporda da hiçbir buluntuya rastlanılmadığı bildirilmişti. Prof. Özyiğit şöyle konuştu:
"İnşaat izni verebilmek için lahitler parçalanmış ve toprağa yeniden gömülmüştür. Roma seramik depozit tabakaları imha edilmiştir. Tabakaların toplu buluntu özellikleri yok edilerek bilimsel veriler kaybedilmiştir. Lahitleri bulmuş olmamıza rağmen İzmir Müzesi halen kazıyı durdurmamız yönünde bize baskı yapmaya devam etmektedir. Biz kazıyı yapmasaydık şimdi iş makineleriyle yapılacak hafriyatla bu tarih moloz yığını haline gelecekti."