Doğu Roma İmparatorluğu’na karşı seferler düzenleyen Abbasiler’in Anadolu’da ele geçirdikleri Antik Kent Anavarza’daki bir yapıyı camiye dönüştürdükleri bulguları elde edildi. Bunun kesinleşmesi halinde Anadolu’daki ilk cami ortaya çıkarılmış olacak.
İstanbul Üniversitesi (İÜ) Edebiyat Fakültesi Eskiçağ Tarihi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mustafa Hamdi Sayar, yaptığı açıklamada, İstanbul Teknik Üniversitesi ve Alman Arkeoloji Enstitüsü İstanbul Şubesi’nden toplam 30 kişilik ekiple Adana’nın Kozan ilçesine bağlı Anavarza Antik Kenti’nde arkeolojik ve belgeleme çalışmalarının sürdürüldüğünü söyledi.
Antik kentte, Kültür ve Turizm Bakanlığının “Kilikya Bölgesi Yüzey Araştırmaları Projesi” çerçevesinde belgeleme çalışması yaptıklarını belirten Prof. Dr. Sayar, şöyle dedi:
“Yukarı ve aşağı şehir olarak ikiye ayrılan antik kentin, Doğu Roma İmparatorluk devrinde, yani milattan sonra 1. ve 2. yüzyıl ile Geç Antik Devir dediğimiz 3. ve 4. ve 5. yüzyıllarda geçirdiği şehirleşme süreci büyüteç altına alarak, inceleme fırsatı bulduk. Bu çalışmaları 2007 ve 2008’de de sürdürerek, kentin arkeolojik haritasını belgeleyeceğiz.”
Belgeleme çalışmaları sırasında daha önceden bazı Ortaçağ uzmanlarının ortaya attığı “cami kalıntıları”yla ilgili çalışma yaptıklarını vurgulayan Prof. Dr. Sayar, bu sorunun gerçekliliğini araştırmaları sırasında, aşağı şehirde cami özellikleri taşıyan bir yapıyla karşılaşmayı düşündüklerini söyledi.
Yapının planı ve konumu dolayısıyla cami olarak kullanılma ihtimalinin kuvvetli olduğunun altını çizen Prof. Dr. Sayar, konuşmasını şöyle sürdürdü:
“Antik kentin surlarını yaptıran Abbasi Halifesi Mütevekkil zamanında, yani 860 yıllarında burada güçlü bir Arap unsurunun yerleştiğini bilmekteyiz. Bu güçler Doğu Roma İmparatorluğu’na karşı seferler düzenledikleri sıralarda ele geçirdikleri Anavarza’da bir süre kalmışlar. O dönemden kalma bir veya birkaç caminin inşa edilmesi kaynaklara göre kuvvetle muhtemel. Ancak mevcut yapılar genellikle Roma devri yapıları. Fakat bunlardan bazılarının fonksiyonları değiştirilerek, cami olarak kullanıldığını düşünüyoruz. Bunlardan bir tanesi de aşağı şehirde, yapı içerisinde yapılan değişiklikler ve ön bulgular cami olarak kullanıldığı yönünde.”
Yapının cami olarak kullanılıp kullanılmadığı yönündeki arkeolojik çalışmaların sürdüğünü bildiren Prof. Dr. Sayar, bunun netlik kazanması durumunda bölge turizmine katkısının büyük olacağını sözlerine ekledi.
Anavarza Antik Kenti
Kozan ilçesine 27 kilometre mesafedeki Dilekkaya köyü ile iç içe olan Anavarza antik kentinin, İ.Ö. 1. yüzyılda bir Roma kentleşme merkezi olarak kurulduğu sanılıyor.
Tarihi kaynaklara göre, kent, Kilikya bölgesinde düzenlenen şenliklerin, olimpiyatların merkeziydi. 525 ve 565 tarihindeki depremlerde yıkılan kent, Bizans İmparatoru Justinianus tarafından onartıldı. 8. yüzyıldan itibaren Abbasiler, Selçuklular, Bizans ve Haçlılar arasında sürekli el değiştiren Anavarza, bir süre Ermeni Krallığı’nın merkezi oldu.
Anavarza, ovadaki surlar ve kayalık kesim olmak üzere iki bölümden oluşuyor. Surların doğu kesiminin uzunluğu 1500 metre. Tüm kenti içine alan surların 20 burcu bulunuyor. Bu surlardan şehre 4 kapı ile giriliyor. Kentin sembolü Alakapı’nın kuzeydoğusunda tiyatro ve kapının hemen önünde stadyum kalıntıları yer alıyor.
Antik kentin yanındaki Anavarza Kalesi ise dik yamaçlı 200 metre yüksekliğindeki bir tepede bulunuyor. Kalede, 1057 tarihli küçük bir kilise bulunuyor. Kilise, üzerindeki yazıta göre Ermeni Prensi Toras tarafından yaptırıldı.