Milli Reasürans Sanat Galerisi tarafından 2005 yılında hazırlanan Doğu Karadeniz’de Kırsal Mimari projesi ve aynı isimli kitap çalışması Doğu Karadeniz’in geçmişinin mimari tanıkları olan taş ve ahşap konakları, kemer köprüleri, camileri, kiliseleri ve geleneksel evleri kapsıyordu. Proje, Milli Reasürans’ın yöneticisi Amelie Edgü’nün yönetiminde Ayşe Gür ve Saliha Yavuz’un asistanlığında ve Prof. Afife Batur’un bilimsel sorumluluğunda hazırlanmıştı. Daha sonra KTÜ Mimarlık Fakültesi’den Prof. Şengül Öymen Gür ve Dr. Reşat Sümerkan’ın katılımıyla güçlendirilen projede fotografik belgeleme çalışması ile Ali Konyalı, başından itibaren yer almış ve sanatsal düzeyi yüksek olan bir görsel birikim oluşturulmuştu. Milli Reasürans Sanat Galerisi’nin Doğu Karadeniz’de Kırsal Mimari çalışmasının devamı niteliğinde hazırlıklarını sürdürdüğü Kuzeydoğu Anadolu’da Mimari isimli kitap çalışması da geçtiğimiz günlerde kitapevlerinde yerini aldı. İkinci çalışmada Hamza Gündoğdu, Şengül Öymen Gür ve Aarann Roos yazılarıyla Ardahan, Kars, Ani ve Hemşin vadilerindeki mimari tanıklığı anlatıyor. Proje yönetmenliğini Amelie Edgü’nün yaptığı kitabın büyüleyici fotoğrafları ilk çalışmada olduğu gibi Ali Konyalı tarafından çekilmiş. Kitap toplam 256 sayfa ve 380 fotoğraf içeriyor. Kitapta Kars, Ardahan ve kırsalı ile çok kapsamlı Ani bölümü, Oltu ve çevresi yer alıyor. Kars’ın taş evleri, Çıldır’ın olağanüstü güzellikteki kırsalı ve cami-kiliseleri, kaleleri, figürlü mezar taşları ile Oltu’nun Alatarla köyündeki şato ve Şenkaya’nın Gaziler köyündeki Arslan Paşa Camii, nadir örnekler olarak kitapta bölümler halinde inceleniyor. Kitabın son bölümünde ise Fırtına Vadisi konaklarına yer veriliyor. Şengül Öymen Gür, Çamlıhemşin’deki Yukarı ve Aşağı Vice, Mollaveyis, Çinçiva, Ortan gibi köylerdeki eski taş ve ahşap konakları anlatıyor uzun uzun.
Sonraki çalışmalara örnek niteliğinde
Prof. Dr. Metin Sözen, sunuş yazısında "Tarih boyunca farklılığını ve bütünlüğünü sağlamış olan Kars, Ani ve yakın çevresinin özgün kimliğini yansıtan bu çalışma, yapay sınırları aşan büyük bir birikimi geniş çevrelere aktarma kaygısını içeriyor, 'derinlemesine yaklaşımlara' ipucu vermeyi hedefliyor. Öyle bir yaklaşımın yanı sıra belge ve bilginin konusu olan tarihsel-kültürel miras, bu kitapta özel bir bakış açısıyla elde edilmiş görsel malzemeyle örtüşüyor, 'çok yönlü araştırmalara' zemin oluşturuyor. Kuşkusuz bu beklenti, altı az çizilmiş özgün bir kültür havzasına ilgiyi yoğunlaştırmayı da kaçınılmaz görev biliyor" diyor. Kitabın içerdiği fotoğrafların 15 Ekim-26 Kasım 2009 tarihleri arasında Milli Reasürans Galerisi’nde sergileneceğini hatırlatarak, bu mimari yolculuktan kendinizi alamayacağınızı hatırlatalım.
Kuzeydoğu Anadolu’da Mimari/256 sayfa/Yapı Endüstri Merkezi Yayınları