Üç yüz kadar kişi Bağdat'ta bugün bombaların patladığı Hayfa Caddesi üzerindeki binadan güvenlik güçlerinin ayrılmasını bekledi. Doğru zamanı kollayıp içeri daldılar. Talan edilen o binanın adı Irak Ulusal Müzesiydi. Tarih ise Nisan 2003... O gün, müze müdürü olan arkeolog Donny George Youkhanna, yağmacıları iki gruba ayırıyordu: "Sanıyorum birkaç tip yağmacı vardı. Bir grup önüne geleni almaya gelmişti. Masa, koltuk, sandalye... Diğer grup ise belli ki daha önce müzeye gelmişti. Eserleri tanıyordu ve aradan seçtiklerini aldı. Son grupsa çok bilinçliydi. Adeta elindeki 'alışveriş listesine göre' hareket ediyordu."
Dini yüzünden tehdit
Iraklı "Hıristiyan Asuri" arkeolog, Irak Ulusal Müzesi'nin müdürü, Irak Antik Eserleri ve Mirası Yönetim Kurulu Başkanı olarak görev yaptığı 2005'e kadar, müzeden yağmalanan (tahmini 170-270 bin arasında) ve yaklaşık 13 bin adet arkeolojik siteden çalınan 15 bin tarihi eseri geri kazandırdı. Ancak mensup olduğu din, işgal sonrası ortamda güvenliğini ortadan kaldırmıştı. Bir yıl sonra ailesiyle Suriye'ye kaçtı. Sonra da uzun süredir arkadaş olduğu ABD New York Stony Brook Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Başkanı Elizabeth Stone'un davetini kabul edip üniversitede misafir profesör olarak göreve başladı.
"Irak benim evim ama ne yazık ki benim ve ailem için hâlâ güvenli değil" diyen Youkhanna, 7 yıl önce yaşanan yağlama olayının katlanarak, gizliden gizliye devam ettiğini söylüyor.
"Üniversitede uydu sayesinde Irak'ta bir milyon kadar site tespit ettik. Ancak kazmadan toprağın altından neyin çıkacağını bilemezsiniz ama şu anda bu güvenlik nedeniyle mümkün değil" diyor Youkhanna ve devam ediyor: "Ürdün başta olmak üzere Lübnan, hatta Türkiye üzerinden tarihi eser kaçakçılığı yapılıyor. Bu o kadar büyük bir gelir ki herkes biliyor ama sesini çıkarmıyor. Nasıl İsviçre kara para aklanan yer olarak bilinirdi. Şimdi de Dubai'den alınan yasal belgelerle eserler Irak'tan kaçırıldı ve tüm izleri siliniyor. Biz izini sürebildiklerimizin iadesi için çalışıyoruz ama çok zor..."
'İnsanlık elden gidiyor'
George Youkhanna, Bağdat'taki önemli Osmanlı eserlerinden Bağdat Valisi Ahmet Paşa'nın kızı adına yapılan Adile Hatun Camisi'nin (1754) bulunduğu alana bir dükkân yapılacağını da söyledi. Türkiye'nin Bağdat Büyükelçiliği yetkilileriyse, böyle bir duyum aldıklarını ancak kesin bir bilgi ulaşmadığını belirtti. Youkhanna, tarihi eserlerin dünün ve bugünün insanlık tarihini yazdığını ise çarpıcı bir dille hatırlatıyor: "Bugün Irak'tan çalınan binlerce eserin parasıyla Irak yeniden inşa edilirdi. Bu ortak insanlık mirası. İnsanlık elden gidiyor..."
Paha biçilemeyen kayıp parça
Müzeden çalınan en değerli parça, Irak Ulusal Müzesi yağmalandığında tüm uzmanların yas tuttuğu Fenike sanatına ait en büyük eserlerden biri kabul edilen, "Aslan ve Genç Numibyalı"(M.Ö. 850). Asurilerin yaşadığı Nemrut kentinden çıkarılan altın kaplamalı fildişi plaka, dişi bir aslanın bir Afrika medeniyeti olan Numibyalı bir gence saldırmasını resmediyor (sağda). George Youkhanna, bir Sümer kenti olan 5 kilometre uzunluğundaki Um Al Agareb'de 1999-2000 yıllardaki kazıları yürütmüş. Kazı yaptığı bir diğer alansa M.Ö. 2350'de kurulan, 8 kilometre uzunluğundaki Sümer-Akad şehri Umma. Youkhanna, "Bunlar sadece ikisi, biz uydudan bir milyon alan tespit ettik" diyor.