Sanayide çarklar hızlanmaya başladı. İmalat sanayiinde kapasite kullanım oranı ekim ayında geçen yılın aynı ayına göre 4.9 puan azalırken, bir önceki aya göre 1.7 puan artarak yüzde 71.8 olarak gerçekleşti. Kapasite kullanımının gerilemesinde ekim ayında iç pazarda yaşanan talep yetersizliği, işyerlerinin tam kapasite ile çalışamaması en önemli neden oldu. Aylık bazda kapasite kullanımı ekim ayında geçen yıla göre devlette 15.8 puan azalarak yüzde 67.6 olurken, özel sektörde ise 3.9 puanlık gerilemeyle yüzde 71.9’a indi.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), dün ‘İmalat Sanayiinde Eğilimler Ekim 2009’ verilerini açıkladı. Buna göre imalat sanayiinde kapasite kullanım oranı, geçen yılın aynı ayına göre 4.9 puan azalırken, bir önceki aya göre de 1.7 puan artarak yüzde 71.8 seviyesinde gerçekleşti. Küresel ekonomik kriz nedeniyle Ekim 2008’de kapasite kullanımının yüzde 76.7’ye gerilediği dikkate alındığında, Ekim 2009 kapasite kullanımındaki yüzde 4.9’luk gerileme krizin etkilerinin yoğun bir şekilde sürdüğünü bir kez daha ortaya koymuş oldu.
Aylık İmalat Sanayi Eğilim Anketi’ne cevap veren 4 bin 898 işyerinden derlenen verilerin analiz sonuçlarına göre, 2008 yılı ekim ayında 76.7 olan üretim değeri ağırlıklı kapasite kullanım oranı, 2009 yılı ekim ayında 71.8 seviyesinde gerçekleşti.
Kapasite kullanımı 2008 Kasım’da yüzde 72.9, aralıkta yüzde 64.7, ocak ve şubatta yüzde 63.8, martta yüzde 64.7, nisanda yüzde 66.8, mayısta yüzde 70.4, haziranda yüzde 72.7, temmuzda yüzde 72.3, ağustosta yüzde 69.7 olmuştu. Böylece şubattan itibaren, geçen yılki oranları yakalayamamakla birlikte, artış trendine giren kapasite kullanımı, ağustos ayında 2.6 puanlık bir gerilemeyle tersine dönüş sinyalleri vermeye başlamıştı. Eylül ayında kısmi bir toparlanma yaşayan kapasite kullanımı yüzde 70.1 olurken, ekim ayında ise endekste 1.7 puanlık bir toparlanma gözlendi.
Düşüşte neler etkili oldu?
Bu yılın ekim ayında, iç pazarda yaşanan talep yetersizliği, işyerlerinin tam kapasite ile çalışmamasının en önemli nedeni oldu. İç pazarda talep yetersizliği yüzde 56.5 ve dış pazarda talep yetersizliği yüzde 28.5 oranında etkili oldu. Kapasite kullanımında mali imkânsızlıklar yüzde 3.2, yerli mallarda hammadde yetersizliği yüzde 3.9 ve ithal mallarda hammadde yetersizliği yüzde 2, işçilerle ilgili meseleler ise yüzde 1.2 oranında etkili oldu.
Devlette düşüş büyük
Ekim ayında geçen yılın aynı dönemi ile karşılaştırıldığında, imalat sanayi kapasite kullanım oranı devlette yüzde 83.5’ten yüzde 67.6’ya, özel sektörde yüzde 75.8’den yüzde 71.9’a geriledi. Haziran ayında kapasite kullanım oranı devlette yüzde 80.7, özelde yüzde 80.6, temmuzda devlette yüzde 87.8, özel sektörde 72.1 olmuştu. Öte yandan aylık bazda kapasite kullanımı ağustos ayında geçen yılın aynı ayına göre devlette 4.6 puan azalarak yüzde 88.9 olurken, özel sektör ise 4.3 puanlık bir gerilemeyle yüzde 69.5’e inmişti.
Eylül ayında kapasite kullanımı devlette geçen yılki seviyesi yüzde 94.2 iken, bu yıl aynı ayda yüzde 85.6’ya inerken, özel sektörde kapasite kullanımı yüzde 77.9’dan yüzde 69.9’a gerilemişti.
Vergi indirimi bitti, motorlu araçlar tuş oldu
Eylül ayının sonunda vergi teşviğinin bitmesi motorlu araçları tuşa getirdi. Düşen talep nedeniyle kapasite kullanımı da dip yaptı. Bu yıl 16 Mart’ta başlayan teşvikle otomotiv, mobilya, elektronik ve beyaz eşyada ÖTV oranları düşürülmüştü. Haziran ayında bitmesi gereken indirimler krizin etkisinin atlatılması için 30 Eylül’e kadar uzatılmıştı. Krizin en çok vurduğu sektörlerden motorlu araçlarda kapasite kullanımı ekim ayında geçen yılın aynı aynı ayına göre 7.7 puan azalarak yüzde 67’ye geriledi. Diğer ulaşım araçları imalatında kapasite kullanımı ekim ayında yüzde 83.6’dan 83.7’ye yükseldi. Geçen yıl ekim ayında bu oran yüzde 83.6’ydı.
Ekim ayında geçen yılın aynı ayına göre bakıldığında; gıda ürünleri ve içecek imalatı yüzde 73.1’den yüzde 69.6’ya, tekstil ürünleri imalatı yüzde 75.5’den yüzde 74.7’ye, giyim eşyası imalatı yüzde 77.4’ten yüzde 76.9’a, derinin işlenmesiyle bavul-çanta imalatı yüzde 65.7’ten yüzde 64.4’e, mobilya hariç ağaç ve mobilya imalatı yüzde 81.9’dan yüzde 81.5’e, kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı yüzde 92.9’dan yüzde 65.2’ye indi. Plastik-kauçuk ürünleri imalatı yüzde 78.8’den 73.9’a, metalik olmayan diğer mineral maddeler imalatı yüzde 75’den yüzde 71’e, makine hariç metal eşya imalatı yüzde 73.3’ten yüzde 68.9’a, başka yerde sayılmayan makine ve teçhizat imalatı yüzde 72’den yüzde 67.2’ye, mobilya imalatı yüzde 76.8’den yüzde 70.4’e, başka yerde sayılmayan elektrikli makine imalatı yüzde 82’den yüzde 72.2’ye geriledi.
Dokuz sektör yükseldi
Yıllık bazda bakıldığında ekim ayı itibarıyla 22 sektör içinde kapasite kullanımı artan sektör sayısı dokuz oldu. Basım ve yayım imalatı yüzde 71.4’den yüzde 72.4’e, radyo, TV, haberleşme cihazları yüzde 84’den yüzde 93’e yükseldi. Tıbbi aletler imalatı ise yüzde 84’ten yüzde 84.3’e çıktı. Tütün ürünlerinde kapasite kullanımı yüzde 78.1’den yüzde 82.9’a, kağıt ürünleri imalatı yüzde 78’den yüzde 80.1’e, kimyasal madde ürünleri imalatı yüzde 75.2’den yüzde 76.7’ye, ana metal sanayi yüzde 74’ten yüzde 75.1’e çıktı. Diğer ulaşım araçları imalatında kapasite kullanımı ekim ayında yüzde 83.6’dan 83.7’ye yükseldi.