Sanayi kuruluşları yavaş yavaş kent dışına taşınırken, kent merkezlerindeki eski gayrimenkuller de yeni dönüşümler geçirerek değerleniyor. Emlak sektörü bu gelişmenin olumlu olduğunu düşünürken, uzmanlar plansız dönüşüm konusunda uyarıyor.
Emlakta iki yıldır gözlenen hareketlilik, gayrimenkullerin primlenmesi, boşalan fabrika binalarından cezaevlerine kadar her metrekare arazinin gayrimenkul projesi ile değerlendirilmesine yol açtı. Bu durum, beldelerini cazibe merkezi haline getirmek isteyen belediyelerin kentsel dönüşüm planlarına katkıda bulunuyor. Yıllar önce plansız yapılaşmadan dolayı kentin kalbi konumundaki yerlerde kurulan sanayi tesisleri yavaş yavaş kent merkezlerinin dışına taşınırken, boşalan binalar da konut, alışveriş ya da ticaret merkezi haline geliyor.
Belediyeler, tıpkı Halkalı örneğinde olduğu gibi çöplük alanlarını bile ticari kazanç getirebilecek projelerle değerlendirerek, aynı zamanda beldenin çehresini değiştiriyor. Bir anlamda, yenilenen kentlerin kalbi artık sanayii değil, ticaret için atıyor. Böylece İstanbul'dan başlayan ve diğer büyük kentlerin belediyeleri tarafından da uygulanan kentsel dönüşüm, sadece kaçak-sağlıksız binaların yıkılıp, yerine sağlam ve estetik binalar yapılması anlamına gelmiyor, aynı zamanda ekonomik aktivitelerin de çerçevesini çiziyor.
Planlı gelişme önlenmeli
Ancak şehir planlamacıları ve emlakçılar, "Şehir bu kadar çok ticaret yerini kaldırır mı, hesaplanmıyor" eleştirisinde bulunuyor. Tavit Köletavitoğlu'na göre, sağlıklı kentler yaratmak adına sorunlu alanların yaşanabilir hale getirilmesi alkışlanabilecek bir hareket ama, plansız kentleşme nedeniyle zorunluluk haline gelen kentsel dönüşüm de plansız gerçekleşiyor.
Köletavitoğlu şu değerlendirmede bulundu: "Hem göç, hem de sanayileşme baskısındaki İstanbul, planlama konusunda ihmal edilmiş bir kent. Bu kentte plan yoksa, yapılanmasını istemediğin fonksiyonlar da gelir, kentin merkezine yerleşir. İşte şehrin yaşadığı sıkıntı bugün budur. Fakat kent merkezinde her şey olur diye bir kural da yoktur. Merkezlerin de, ulaşım ve altyapısı itibariyle kaldırabileceği bir yoğunluk var. Şehir planları, yaşayanların arzuları ile bölgenin potansiyelini bir arada değerlendiren metinlerdir. Ama bugün, şehir bu kadar çok alışveriş merkezini, bu kadar çok gökdeleni kaldırabilir mi diye sorgulamadan, girişimci ne önerirse doğrudur mantığı ile hareket ediliyor. Yanlış olan da bu."
Remax Emlak danışmanı ve aynı zamanda şehir planlamacısı olan Ayşe Coşkun da, kentsel dönüşümün plansız gerçekleştiği konusunda hemfikir. Ancak bunun emlak piyasalarının son birkaç yıldır tavana vuran hareketliliğinden kaynaklandığını düşünüyor. Coşkun, "Gayrimenkulde ertelenmiş konut talebi birden canlandı, yabancılar yatırıma geldi. Bütün bunlar yan yana gelince dönüşüm birden hızlı bir şekilde gerçekleşti ama kontrolsüz oldu, planlı olarak bir bütünsellik arz etmedi" dedi. Kentsel dönüşümün şehrin dışına kaçanları yeniden merkeze döndürebileceğini de öne süren Coşkun'a göre bu gelişme, kent merkezlerinde daha fazla lüks konut ile ticaret, alışveriş ve eğlence merkezi ihtiyacını doğurabilecek.
Dönüşümü gerçekleştiren belediyeler ise, şehirlerin siluetini değiştirme noktasından hareket ettiklerini söylüyor. Şişli Belediye Başkanı Mustafa Sarıgül, "Kent merkezinde stad olur mu? Mecidiyeköy'de ayın sadece belirli gecelerinde ışıklar yanıyor. Oysa gece de yaşayan kentler oluşturmak gerekiyor" derken, Zeytinburnu Belediye Başkanı Murat Aydın da, “Bizim öncelikli hedefimiz bölgemizde yaşayan insanları burada tutmaktı, bunu da başardık. Zeytinburnu'na ilk İstanbul depreminde yıkılacak semt gözüyle bakılıyordu" sözleri ile beldesini neden bir cazibe merkezi haline getirmeyi amaçladığını anlatıyor.
İlaç fabrikası alışveriş merkezine dönüştürüldü
İlaç fabrikasından dev alışveriş merkezine: Eczacıbaşı Topluluğu ve İş Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı tarafından hayata geçen Kanyon alışveriş merkezi, Levent'te toplam 250 bin metrekarelik alanda, Eczacıbaşı'nın eski İlaç Fabrikası'nın olduğu yerde inşa edildi.
Likör fabrikasına rezidans: Mecidiyeköy'de Ali Sami Yen stadının yanında bulunan likör fabrikasının yerine alışveriş merkezi ve rezidans yapılacak. 24 bin 100 metrekarelik arazi, konumu itibariyle İstanbul'un en değerli arsalarından biri.
Et Balık Kurumu da dönüşüyor: Zeytinburnu Belediyesi, eski Et Balık Kurumunun arazisi üzerinde yeni otellerle birlikte kongre merkezleri, sosyal hayatı canlandıracak projeler ve dinlenme tesisleri yapmayı planlıyor. İlçedeki eski araç muayene istasyonları da Accor Group ve Aksel Turizm firmalarınca otel haline dönüştürülüyor.
Konuta dönecek fabrikalar: Özsaya Grubu, Bakırköy'deki hipodromun karşısında 35 bin metrekare arazi üzerinde kurulu eski Aksu İplik fabrikasının yerine 400 konut yapacak. Yine Haznedar'da bulunan Haznedar Ateş Tuğla fabrikasının da konuta dönmesi gündemde. Albayraklar Grubu fabrikanın yerine 400 konut yapmaya hazırlanıyor.
Stadın yerine turizm merkezi: Seyrantepe'ye taşınacak olan Ali Sami Yen stadının yerine de dev bir turizm merkezi oluşturulacak.
Çöplükden botanik park doğacak: İstanbul'un en büyük toplu konut alanlarından olan Halkalı'daki çöplük dev botanik parkına dönüşecek. Bin 100 dönümlük alan üzerinde peyzaj çalışması başlamak üzere.
Bayrampaşa Cezaevi uydukent oluyor: Bayrampaşa’da, 127 bin dönüm üzerine kurulu Cezaevi’nin yerine, bin 300 konutluk uydukent yapılacak. Belediye, dönüşüme başlanan bölge halkını önce bu kente taşıyacak, evler sağlamlaştırıldıktan sonra istasyona yerleştirilenler tekrar konutlarına geri dönecekler.
Camialtı tersanesi kalktı: Kasımpaşa'da bulunan Camialtı Taşkızak tersaneleri Haliç Güzelleştirme Projesi çerçevesinde kapatıldı. İnsanların kullanımına açılacak 290 dönüm alan üzerine cafeler, eğlence merkezleri ve spor alanları kurulacak.
Bursa'ya Kültür Merkezi: Bursa'da Sümerbank Merinos Yünlü Sanayi Dokuma Fabrikası’nın yerine, iki yıl içinde Atatürk Kongre Kültür Merkezi ve Merinos Kültürpark’ı yapılacak.
Maden ocağından turizm merkezine: Karadeniz Maden Ocakları Yeniden Kazanım Projesi çerçevesinde, Karaburun Terkos ve Kilyos arasında 216 milyon metrekarelik arazi üzerinde yeni bir turizm merkezi kurulacak.