Tarihî Zeyrek Evleri, UNESCO’nun baskılarıyla kurtarılıyor. Ancak 3 Osmanlı padişahına şeyhülislâmlık yapan Zembilli Ali Efendi’nin evi ve türbesi kurtarma operasyonuna dahil edilmedi. İstanbul'daki Türk mimarisinin ilk örneklerinden olan tarihî Zeyrek Evleri, UNESCO'nun baskılarıyla kurtarılıyor. Aynı yerdeki Şeyhülislam Zembilli Ali Efendi'nin evi ve türbesi ise kaderine terk edildi. Zembilli Ali Efendi'nin sepetini sarkıttığı, çevre duvarlarının bir kısmı ayakta olan evi, tamamen yok olmuş durumda.
Evin arsası mahalleli tarafından bostan olarak kullanılırken, türbesi 23 yıldır mahalle sakini olan hacı Zülfi Şayan'ın (65) gönüllü türbedarlığı ile korunuyor. Zülfi Şayan, Zembilli Ali Efendi'nin türbe ve aile mezarlarının çevresini temizlerken, kırılan mezar taşları için yapacak bir şeyinin olmadığını belirtiyor. Belediye ise türbe ve medresenin mülkiyetinin Vakıflar'a ait olduğunu kaydediyor. Restorasyonda önceliği camilere veren Vakıflar ise, bu mekanlara sahip çıkacak sponsorlar bekliyor.
Zembilli Ali Efendi, 2. Beyazıt, Yavuz Sultan Selim ve Kanuni gibi üç büyük Osmanlı padişahına şeyhülislamlık yapmış bir âlim. Yavuz Sultan Selim gibi sert bir padişahın yanlış kararları karşısında duran ve eleştirerek geri aldırma cesaretini gösteren önemli bir şeyhülislam. Osmanlı tarihine az çok aşina olan herkes Zembilli Ali Efendi ismini duymuştur. Hiç vakti olmadığı zamanlarda bile penceresinden sarkıttığı zembille, vatandaşın fetva gerektiren sorularını alan ve cevaplayan din âlimidir o. Adı da bu yüzden Zembilli'dir. Ancak tarihimizde önemli bir yeri bulunan Zembilli'nin yaşadığı evi de, metfun bulunduğu mezarı da bakımsızlık nedeniyle içler acısı bir durunda.
Zembilli'nin yaşadığı ve medfun bulunduğu yer Unkapanı'nda SSK binasının arkasındaki Zeyrek'te. Zeyrek tarihi Fatih Sultan Mehmet'in İstanbul'u fethine kadar uzanan Zeyrek Evleri ile meşhur bir yerleşim yeri. UNESCO'nun “Ayasofya kadar önemli” diyerek acilen restore edilmesi isteği; başta Fatih Belediyesi olmak üzere Büyükşehir Belediye Başkanlığı, valilik, Kültür Bakanlığı ve sivil toplum örgütlerini harekete geçirdi. Zembilli'nin yok olan evinin karşısındaki tarihî ahşap evler restore edilirken, Zembilli'nin evi ve türbesi nedense göz ardı edildi.
Zembilli'nin kütüphane ve mezarının mülkiyeti Vakıflar Genel Müdürlüğü'ne ait. Fatih Belediyesi, Zeyrek Evleri Projesi içerisinde Zembilli'nin türbesi ve evinin restorasyonunun yer almadığını, buraların Vakıflar tarafından sahiplenilmesi gerektiğini belirtiyor. Vakıflar ise restorasyon çalışmalarında önceliğin camilere verildiği için burası ile ilgili bir projenin bulunmadığını belirtti. Vakıflar, Zembilli'nin türbesi ve evinin restorasyonuna sponsor olacak kurum veya kuruluşlara her kolaylığın sağlanacağını kaydetti.
Zembilli'nin yok olan evi gibi mezarı ve külliyesi de yok olma ile yüz yüze. Zembilli ve ailesinin mezarları da tarumar edilmiş. Taşlar ve kitabeler parçalanmış, mermerler kırılmış. Ayakta kalan mezarların yanı başında yükselen Zembilli Dergâhı, Zembilli Külliyesi'nden ayakta kalan üstü kapalı tek mekan burası. 500 yıldır zamanın aşındırmasına direnen bu odacık şimdi bakımsızlıktan çürüyor. Yağan yağmur, dökülen kubbeden binanın içine giriyor.