Bayındırlık ve İskân Bakanlığı’nın uzun bir süredir üzerinde çalıştığı ve sır gibi sakladığı 81 ilde konut denetim sonuçlarını Radikal ele geçirdi. Her ilde en az 40, 81 ilde en az 3 bin 200 bina üzerinde gerçekleştirilen incelemelerde yapı denetiminin uygulandığı Adana, Ankara, Antalya, Aydın, Balıkesir, Bolu, Bursa, Çanakkale, Denizli, Düzce, Eskişehir, Gaziantep, Hatay, İstanbul, İzmir, Kocaeli, Sakarya, Tekirdağ ve Yalova dışındaki illerdeki binalar sınıfta kaldı. Bingöl ve Şırnak gibi deprem bölgesinde bulunan ancak yapı denetimi uygulanmayan illerde taşıma kapasitesi eksik binaların oranının yüzde 30’lara kadar vardığı tespit edildi. Bu illerde olası bir afet durumunda binaların yaklaşık yüzde 10-30’u yıkılma tehlikesiyle karşı karşıya kalabilecek.
Dört yönden incelendiler
İncelemelerde binalar, ‘taşıyıcı sistemi’, ‘imar ve mimari’, ‘yapının oturduğu zemin’ ve ‘yapı malzemeleri’ yönünden araştırıldı. İncelemeler sonucunda yapı denetimi olmayan illerdeki, üstelik 17 Ağustos 1999 depreminden sonra, 2000’li yıllarda inşa edilmiş binaların depreme karşı dayanıklılığının zayıf olduğu tespit edildi.
Yapı denetiminin gerçekleştirildiği 19 ilde incelemeye tutulan binalar ise yüzleri güldürdü. Raporda, “4708 sayılı yasaya tabi illerdeki binalarda: yapıların taşıyıcı sistemi yönünden statik- betonarme projeleri ile uyumluğunun yüzde 90’ların üzerinde olduğu, yapı kalitesinde önemli artışlar olduğu, ruhsat vermeye yetkili idarelerle denetleme yapan yapı denetim firmalarında, yapıya ait ruhsat belge ve ekleri ile inşaatın her türlü tutanaklarının olduğu, beton basınç ve çelik çubuk çekme deneylerinin yaptırıldığı, bunun da yüzde 97’ler seviyesinde olduğu, yapıya ait projelerde öngörülen malzemelerin kullanımında yüzde 70’inde uygulama sağlandığı görülmüştür” denildi.
Dörtlü TUS uygulaması yani ‘mimarlık, inşaat, makine ve elektrik mühendisliği açısından incelemesi’ni içeren değerlendirmeler sonucunda ise kafalarda soru işareti bırakacak noktalar ortaya çıktı. Binalardaki bu dörtlü inceleme sonucu şöyle: “Taşıyıcı sisteminde eksik donatı, donatı yerleşimi uygun olmayan, taşıyıcı elemanı uygun olmayan binaların illere göre yüzde 10 ile yüzde 30 arasında değiştiği, birkaç büyük ilde ve çok az sayıdaki yapıda beton basın ve çelikçekme deneylerinin yapılmış olduğu, bu illerin dışında kalan illerdeki yaklaşık 2 bin 400 yapıda beton basınç deneylerinin yüzde 11’lerde, çelik çubuk çekme deneylerinin ise yüzde 1.3 lerde kaldığı görülmekte olduğu...”
Raporda, “Ortaya çıkan gerçek, bugün yapı denetim yasasının tüm ülke sathında uygulanması gerekliliğidir” diye not düşüldü.
Raporda ayrıca Doğu ve Güneydoğu’da birinci derece deprem kuşağı olmasına karşın yapı denetiminin olmadığı illerde yapılan bina incelemesinde ruhsatsız binalar belirlendi. Fenni mesuliyet yani mimarlık, mühendislik hizmeti gerektiren binaların onaylı proje, ruhsat ve eklerine uygun olarak yapılmasını sağlayacak inşaat mühendisi veya denetçi gibi kimselerin eşliğinde yapılmadığı tespit edildi.
Deprem ülkesi olarak bilinen Türkiye’nin birinci derece deprem kuşağında olmasına karşın yapı denetimi kapsamında olmayan iller şöyle:
“Şırnak, Hakkâri, Siirt, Muş, Bingöl, Adıyaman, Kahramanmaraş, Tunceli, Erzincan, Tokat, Amasya, Çankırı, Karabük, Bilecik, Muğla, Afyon, Uşak, Burdur, Isparta.”
Bakanlık bir köşeye
Yapı İşleri Genel Müdürlüğü tarafından büyük bir titizlikle gerçekleştirilen incelemenin sonucu Bayındırlık ve İskan Bakanı Mustafa Demir’e geçtiğimiz aylarda sunuldu. Ancak, Bayındırlık ve İskân Bakanlığı tarafından binaların denetiminin Türkiye geneline yaygınlaştırılmasını sağlayacak mevzuat düzenlemesinde hiçbir adım atılmadı. Genel Müdürlüğün hazırladığı ve deprem kuşağına göre Türkiye geneline yaygınlaştırılması planlanan Yapı Denetimi Yasa Tasarısı hâlâ tozlu raflarda indirilmeyi bekliyor.