Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Yapı Denetim Sistemi kapsamındaki yeni Elektronik Beton Takip Sistemi, 30 Kasım Pazartesi günü yürürlüğe girecek. Yeni sistemde, beton üreticisinin sahaya yolladığı her mikserde yer alması zorunlu karekodlu irsaliyelerle beton kalitesinin takibi çok daha efektif sürdürülecek. Türkiye Hazır Beton Birliği (THBB) Yönetim Kurulu Başkanı Yavuz Işık, yeni sistemle ilgili sorularımızı yanıtladı…
Yeni Beton Takip Sistemi 30 Kasım itibarıyla yürürlüğe giriyor. Yeni sistemde ne gibi değişiklikler olacak?
T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Yapı Denetim Sistemi kapsamında EBİS (Elektronik Beton Takip Sistemi) adı verilen piyasada “çipli beton uygulaması” olarak adlandırılan bu sistem ile yapı denetim için betondan şantiyelerde alınan numunelerin içerisine RFID çip konulması ile betonun standartlara uygunluğunun dijital olarak izlenmesi hedeflenmiştir. Bakanlık tarafından bu sisteme geçilmesindeki ana amacın özellikle yapı denetim laboratuvarlarınca uygulamalarda yapılabilen hata, kayıp ve kaçakları engellemek, hilelerin önüne geçebilmek olduğu belirtilmektedir.
Son iki yıldır uygulanmakta olan mevcut sistemi genel olarak özetlemek gerekirse; şantiye sahasına gelen hazır betondan laboratuvar personelince standarda uygun olarak alınan her bir numunenin içerisine bir adet RFID beton etiketi yerleştirilir ve el terminali ile okutularak EBİS yazılımı üzerinde kayıt altına alınır. İlgili standardına uygun olarak emniyetli bir şekilde şantiyede bekletilen beton etiketli numunelerin şantiye mahallinden çıkarılması sırasında, laboratuvar personelince yine el terminali ile okutularak EBİS mobil yazılımı üzerinde şantiye çıkış işlemi gerçekleştirilir.
THBB Yönetim Kurulu Başkanı Yavuz Işık
Laboratuvar personelince laboratuvara getirilen numuneler, küre tabi tutulmadan önce el terminali ile EBİS mobil yazılımı üzerinden okutulur. Numunelerin küre konulduğu kür odaları ve/veya kür havuzlarının günlük sıcaklıkları ile kür odalarının günlük bağıl nem oranları EBİS hizmetlerinin alındığı kuruluş tarafından ücretsiz sağlanacak sensörler vasıtasıyla EBİS Merkezi İzleme Yazılımına aktarılır.
Deney zamanı gelen numuneler yine el terminali ile okutularak beton kırım cihazında test edilir ve deney sonuçları otomatik olarak EBİS sistemine aktarılmış olur.
Yeni tebliğde ise karekod uygulaması ile beton üreticisinin sahaya yolladığı her mikserde de beton mikser etiketi bulunacağı, ilgili beton üreticisinin karekod oluşturarak irsaliye bilgilerini bu kod içerisinde bulunmasını sağlayacağı ve karekodlu beton irsaliyesinin yapı denetim laboratuvarı personelince şantiye sahasında el terminali ile okutularak kayıt altına alınacağı belirtilmektedir. Karekod içerisinde irsaliye seri numarası, üretici firma vergi numarası, sevk tarihi ve saati, beton miktarı, beton dayanım sınıfı, 7/28 gün dayanım gelişim oranı, kıvam sınıfı, yoğunluk sınıfı, klorür içeriği sınıfı, agreganın en büyük tane büyüklüğü, su/çimento oranı, araç plaka numarası, çimento tipi, kimyasal katkı, mineral katkı ve lif bilgilerinin yer alması gerekliliği vurgulanmaktadır. Ayrıca şantiyede alınan beton numunelerinin ilgili standardına uygun olarak emniyetli bir şekilde şantiye mahallinde saklama alanı veya saklama kutularında bekletilmesi gerektiği belirtilmiştir. Bu sayede şantiyede etiketi olmayan transmikserlerin beton dökümü yapmasının engellenmesi, sahada alınan numunelerin standartlara uygun saklanması ve sonrasında laboratuvarlarda standartlara uygun kür edilmesi hedeflenmektedir. 14 Kasım 2020 tarih ve 31304 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “4708 Sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanun Kapsamında Denetimi Yürütülen Yapılara Ait Taze Betondan Numune Alınması, Deneylerinin Yapılması, Raporlanması Süreçlerinin İzlenmesi ve Denetlenmesine Dair Tebliğde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ” ile bu Sistem 30 Kasım 2020 tarihinde yürürlüğe girecektir.
Yeni sistem beton/çimento üreticisi firmalar için ne gibi yatırımlar gerektiriyor?
Her bir beton numunesi içine konulmakta olan RFID etiketler Yapı Denetim Firmaları tarafından EBİS hizmetleri alınan kuruluştan (Aselsan) 8,30 TL+KDV bedelle temin edilerek laboratuvarlara teslim ediliyor. Beton kırım cihazı, sıcaklık ve bağıl nem ölçüm sensörleri, sıcaklık ve bağıl nem ölçüm aktarım cihazı ile el terminalleri EBİS hizmetlerinin alındığı kuruluşa ait olup bu cihazlar laboratuvarın iş yoğunluğu ile orantılı olarak belirlenen adette olmak üzere laboratuvarların kullanımı için ücretsiz olarak teslim edilerek kurulumu gerçekleştiriliyor. Beton mikser etiketleri beton üreticisi tarafından EBİS hizmetlerinin alındığı kuruluştan talep ediliyor. EBİS hizmetlerinin alındığı kuruluş tarafından ilk beton mikser etiketleri beton etiket bedeli alınmaksızın beton üreticisine gönderiliyor. Beton üreticisinin sahaya yolladığı her mikserde beton mikser etiketi bulunmak zorunda.
Yeni sisteme beton üreticileri, denetleyiciler ve şantiyeler ne oranda hazır, Sistem verimli olarak işleyebilecek mi?
2018 yılı sonunda Türkiye Hazır Beton Birliği olarak Elektronik Beton Takip Sistemi ile ilgili başlatılan pilot uygulama sürecini yerinde inceleyerek sistemin ayrıntılarını görme fırsatı yakaladık. 2019 ve 2020 yıllarında Sistem uygulamaya alındıktan sonra da sahada yaşanan sorunları ve bunlara ilişkin alınması gereken çözümler için Bakanlık nezdinde girişimlerde bulunduk. Bakanlığımızın yapmış olduğu değerlendirmeler sonucunda sistemin daha etkin olması için çeşitli tedbirler alınmıştır. Bu tedbirler dahilinde aslında ilk olarak 24 Mart 2020 tarihli 31078 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “4708 Sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanun Kapsamında Denetimi Yürütülen Yapılara Ait Taze Betondan Numune Alınması, Deneylerinin Yapılması, Raporlanması Süreçlerinin İzlenmesi ve Denetlenmesine Dair Tebliğ” ile hazır beton üreticilerinin karekodlu irsaliye ve araç mikseri etiketi kullanması zorunluluğu getirilmiş idi. Tebliğ yayımlandıktan 60 gün sonra yürürlüğe girecekti ancak, pandemi döneminde Türkiye Hazır Beton Birliğinin Korona Virüsü (COVID-19) pandemisinin bulaşma riskinin tamamen bertaraf edildiğinden emin olunduktan sonraki bir tarihe ertelenmesi için yaptığı başvuru sonrasında Bakanlık Makamı Oluru ile 24.03.2020 tarihinden itibaren 120 gün süre ile uzatıldı. Korona virüsü (COVID-19) pandemisi sebebiyle sektörümüzün entegrasyon için ihtiyaç duyulan donanım ve yazılımın tedarikinde sıkıntılar yaşayabileceği öngörülerek bir süre daha ertelendi ve nihayet son tebliğ ile uygulamanın 30 Kasım 2020 tarihi itibariyle yürürlüğe gireceği bildirildi. THBB olarak bu süreçte üyelerimize ve ülkemizdeki hazır beton firmalarına sürekli olarak bilgi akışı sağlamakta ve sistemin aksamadan verimli bir şekilde uygulanmasına katkıda bulunmaktayız.
Sistemin getirdiği faydalar neler? Beton kalitesine ne gibi etkileri olacak?
EBİS’in genel olarak Türkiye’de beton kalitesinin daha da yükseltilmesi ve sektörümüzde haksız rekabetin azaltılması için önemli bir fırsat olduğunu düşünmekteyiz. 2019 yılında yürürlüğe giren yeni Türkiye Deprem Tehlike Haritası incelendiğinde nüfusumuzun yüzde 70’ten fazlasının deprem tehlikesi yüksek bölgelerde yaşadığını görmekteyiz. Betonarme yapılarda zemin etüdüne dayanan doğru bir temel seçimi, deprem hesabını da içeren bir statik projenin bulunması, projenin doğru olarak özenle uygulanması ve projedeki dayanımları sağlayan malzemelerin projede belirtildiği boyutlarda ve konumlarda kullanılması esastır. Bu doğrultuda, depreme dayanıklı yapıların inşasında kritik öneme sahip olan betonun kalite standartlarına uygun üretilmesinin ve şantiyede doğru bir şekilde uygulanmasının ve denetiminin sağlanması için EBİS’i çok faydalı buluyoruz. Uygulamadan kaynaklanabilecek sorunların hızlıca giderilmesi için Bakanlığımızın sektör temsilcileriyle sıkı temasta olmasını ve gerektiğinde değişiklikler yaparak EBİS’in sürekli gelişime açık tutulmasını bekliyoruz.