Arkeologların antik Leleg kenti Syangela'nın ayrıntılı plan çizimleri bulunuyor. Ancak planlarda görünen kalıntılar, define avcıları tarafından oldukça bozulmuş. Plan olmayan bir depoyu ise defineciler açığa çıkarmış!
Yerli ve yabancı turistlerin deniz, kum ve güneşin yanı sıra çılgın gece yaşamının çekiciliğine kapılarak geldikleri Bodrum'un çevresi, zengin bir tarihsel mirası da barındırıyor. Bodrum Yarımadası'nda, fundalıklar arasına gizlenmiş, henüz arkeolog eli değmemiş Leleglerin köy kalıntıları, define avcılarının hoyratlığına inat, olanca görkemiyle ayakta duruyor.
Muğla'nın tamamıyla Aydın ve Denizli'nin bir bölümünü kapsayan bölge, antik çağda "Karya" ülkesi olarak anılıyordu. Karya'da, Anadolu'nun yerli halklarında olan ve Truva savaşlarında Truvalılarla birlikte Yunanlılara karşı savaşan kişiler yaşıyordu. Ancak o çağlarda, söz konusu topraklarda "Lelegler" diye anılan başka bir halkın daha yaşadığından söz edilir.
Gerek Kayra dilinin ve yazıtlarının tamamen çözümlenmemiş olması, gerekse Leleglere ait hiçbir yazıtın bulunmayışı, antik çağın bu gizemli halkını daha da bilinmez yapıyor. Antik çağın gezginlerinden günümüz bilim adamlarına Lelegler hakkında farklı görüşler ileri sürülüyor. Lelegleri Kayralılardan ayrı bir kavim olarak kabul edenler de var, onların dağlarda yaşayan Kayralılar olduğunu ileri sürenler de. Ancak hepsinin birleştiği ortak görüş, Leleglerin daha çok Halikarnasos (Bodrum) ile Mylasa'nın (Milas) dağlarında, yüksek tepelerde yaşamış olduklarıdır. İzleri, milattan önce 8. yüzyıla kadar giden leleglerin en ilginç özellikleri, dağların yüksek tepelerine kurmuş oldukları kentleri, köyleri ve çiftlik evleri.
Kabaca yontulmuş taşların harçsız biçimde yığılmasıyla yapılan kaleler, surlar, kuleler, tapınaklar, evler ve çiftlik evleri define avcılarının insafsızlığına karşın günümüze kadar ulaşabilmiş durumda. Leleg yapıları arasında çiftlik evlerinin ayrı bir önemi var. Daire biçimli bir avlunun kenarına, yine daire biçiminde yapılmış evler, ağıllar ve sarnıçlardan oluşan çiftlik evleri Leleg mimarisinin en özgün yapılarıdır
Bodrum Yarımadası'nın batısında, dağların üzerinde altı Leleg köyünün varlığı biliniyor. Yarımadanın doğusunda ise Syangela ve Thiangela adında iki Leleg köyü daha var. İngiliz araştırmacı George Bean , Bodrum'un Çiftlik köyünün kuzeyindeki Alazeytin Kalesi olarak bilinen yerdeki Leleg kent kalıntısının Syangela olduğunu, Alman arkeolog Wolfgang Radt ise Sangela'nın daha kuzeyde, Etrim yakınındaki tepenin üzerinde olduğunu ileri sürüyor. bilim adamları adı konusunda henüz görüş birliğine varmamış olsalar da Alazeytin Kalesi'ndeki Leleg kentinin kalıntıları çok ilginç ve etkileyici.
Radt'ın 1960-70 yılları arasında hazırladığı doktora çalışmasında, Leleg kent kalıntısının ayrıntılı plan çizimleri de bulunuyor. Ancak o planda görünen kalıntılar, define avcıları tarafından oldukça bozulmuş. Fakat, Radt'ın bulup da planına işleyemediği bir depoyu ise defineciler açığa çıkarmışlar. Tonoz çatılı iki oda ile bunların hemen yanındaki anıtsal yapı arasında bulunan dar tünelin dip kısmında küçük bir odacık yer alıyor. Syangela'nın en ilgin yapılarından birisi de dev taş bloklarla yapılmış ve yan yana sıralanmış durumdaki odalar. Odalardan birinin kapısının üstünde yer alan taş bloğun ağırlı yaklaşık 16 ton olarak hesaplanıyor. Milattan önce 6. yüzyılda yapıldığı sanılan bu yapıda, böylesine devasa taşların kullanılmış olması insanı şaşırtıyor. Çatı da yine büyük taş blokların birbiri üzerine bindirilmesiyle yapılmış.
Geç geometrik dönem ile arkaik döneme tarihlenebilen yapı kalıntıları arasında, bir de daha yakın döneme ait olan ve milattan önce 4. yüzyıla yapılmış gözetleme kulesi bulunuyor. "Hekatomnik çağ" olarak bilinen dönemde Karya Kralı Maussollos tarafından yaptırıldığı sanılan gözetleme kulesi, düzgün yontulmuş taş bloklarla yapılmış. Maussollos zamanında, yeniden imar edilen Syangela'da bu kule o dönemin en görkemli yapısı olarak göze çarpıyor. Böylesine ilginç kalıntılarıyla Syangela, tarihin yüzlerce yıllık yalnızlığı içinde, define avcılarının insafsızlığına inat varlığını sürdürüyor.