Başkent Doğalgaz AŞ’nin belirlediği şartnemeyle dağıtılan ve kullanılan doğalgaz yeni yılda Ankara’da ölüm saçtı. Bilkent Üniversitesi’nde okuyan 7 öğrencinin yaşamını yitirmesinin ardından kentte doğalgaz dağıtımı ve kullanımının denetimi konusunda yurttaşların can güvenliğinin hiçe sayıldığı ve pek çok eksiklik bulunduğu ortaya çıktı. TMMOB Makine Mühendisleri Odası (MMO) Yönetim Kurulu Başkanı Emin Koramaz ile facianın nedenleri ve Başkent Doğalgaz AŞ‘nin yerine getirmediği sorumlulukları hakkında konuştuk...
Yaklaşık 2 yıldır süren EGO’nun doğalgaz ayağının özelleştirilmesi sürecinde gerekli yatırımların aksatıldığı ve nitelikli personelin işten atıldığı belirtiliyor. Sizin yorumunuz nedir?
- EGO Genel Müdürlüğü’nün Doğalgaz Daire Başkanlığı’nın ve yeni kurulan Başkent Doğalgaz AŞ’nin 2007-2008 yılları doğalgazla ilgili yatırım bütçe rakamları bizde mevcut değil. Ancak bir başkentli olarak özelleştirme gerekçesiyle yatırımların ağırdan alındığını gözlemleyebiliyoruz. EGO Genel Müdürlüğü ve EGO’nun doğalgazla ilgili süren yatırımları dahil tüm faaliyetlerini devir alan Başkent Doğalgaz AŞ, süren yeni yatırımlarının isim ve içeriklerini, yüklenicilerini, öngörülen gerçekleşme süreleri ve fiili gerçekleşmeleri açıklamak durumundadır. Başkent Doğalgaz AŞ Anakent Belediyesi sınırları içinde yer alan tüm imarlı yerleşimlere gaz götürmekle yükümlüdür. Şirket bu konuda ne planladığını, Anakent Belediye sınırları içine katılan ilçelere gazı ne zaman ulaştıracağını da kamuoyuna açıklamalıdır. Gerçi beş yıldır bir metre ilerlemeyen metro çalışmaları, belediyenin bu konuda nasıl bir çalışma yürütebileceği konusunda bir fikir vermektedir ama Başkent Doğalgaz A.Ş bu konuda Ankaralılara bilgi vermekle yükümlüdür. Diğer yandan biliyoruz ki yıllardır EGO’da nitelikli personel, emeklilik ve uzaklaştırma yollarıyla tasfiye edilmektedir.
‘Önemli olan sorunları görmek’
Başkent Doğalgaz AŞ’nin kent genelindeki denetimlerini yeterli buluyor musunuz?
- Talancı yönetim zihniyeti personel politikalarında da karşılığını yaratmış ve teknik yeterlilik ölçütü geriye düşmüştür. Bu nedenle, “Hayır, denetimler yeterli değil” demenin ötesinde önemli sorunların mevcut olduğunu görmemiz gerekir. En son 7 gencimizin ölümüne yol açan facia esnasında Başkent Doğalgaz AŞ elemanlarının lakaytlık ve sergiledikleri yetersizlik, yıllardır uygulanan yanlış personel politikasının vahim bir örneğini oluşturmuştur. Üstelik istifa eden genel müdür Veysel Karani Demir’in yaklaşımları ve mesleki yeterlilik durumu da öylesi bir kurumun başında olmamasını gerektirmektedir. Kısacası nitelikli, bilimsel teknik eğitim ve yeterliliği olan personel konusu, Belediyeden Başkent Doğalgaz Dağıtım AŞ’ye kadar, tepeden aşağıya uzanan bir sorun oluşturmaktadır.
‘Mesleki denetimler aranmadı’
Diğer yandan kentsel gaz dağıtım şirketi Başkent Doğalgaz AŞ, doğalgaz projelerinin onaylanması sırasında oda mesleki denetimlerini aramayarak, bu konudaki işbirliği girişimlerimizi karşılıksız bırakmıştır. Doğalgaz uygulamaları konusunda yaşanan bir dizi sıkıntı ve sorunun aşılması, gaz dağıtım şirketleriyle, bu hizmetleri veren mühendislerin üyesi olduğu MMO’yla, sıkı bir işbirliği ve koordinasyonun tesis edilmesinden geçmektedir. Bu koordinasyonu gerçekleştirmekten kaçınan bütün idareler doğabilecek her türlü kaza ve yanlış uygulamaların sorumluluk ve yükümlülüklerinden kaçınamaz.
Başkentte doğalgazın dağıtımı ve denetlenmesi hakkında bilgi verir misiniz ?
- Yasaya göre yerel gaz dağıtım şirketleri aracılığıyla yapılmaktadır. Doğalgazın, kullanım mahallerine sağlıklı ve güvenli bir şekilde ulaştırılmasında ve her türlü emniyet tedbirlerinin alınıp alınmadığının denetiminde, Başkent Doğalgaz AŞ görevlendirilmiştir. Başkent Doğalgaz AŞ, kendi şartnamelerine göre, doğalgazın ilk devreye alınmasında gerekli kontrolleri yapmakta, ancak yıllık kontrol ve denetimleri eksik bırakmaktadır. Bu kontroller, herhangi bir yasal çerçeve ile belirlenmemiş olup, gazın güvenli kullanımı sadece nihai tüketicinin duyarlılığına bağlı kılınmıştır. Bu konu, ivedilikle ulusal düzeyde geçerli ve uygulaması zorunlu olacak yasal bir statüye kavuşturularak, gaz dağıtım şirketlerinin periyodik kontrol ve denetimleri yapması zorunlu hale getirilmelidir. 7 gencin öldüğü faciada olayın mağdurlarının eğitimli bir kesimden oluşması, bu konunun, yalnızca tüketicinin sorumluluğuna bırakılmayacak kadar ciddi bir boyut içerdiğini göstermektedir.
MMO’nun bu konuda bir çalışması var mı?
- Odamız, yoğun bir çalışmayla hazırladığı şartname önerisini Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu (EPDK) ve kentsel gaz şirketlerine iletmiştir. Odamızın bu çalışmasının yanı sıra, “Konutlarda Doğalgaz İç Tesisat Şartnamesi” önerisi de 3-5 Mayıs 2007’de Ankara’da düzenlediğimiz Uluslararası Doğalgaz Kongresi’nde ilgili tüm kesimlerin görüş ve değerlendirmesine sunulmuştur. Odamızca benzer bir çalışma da, “Kentsel Doğalgaz Dağıtım Şebekeleri ve Servis Hatları Yapım Şartnamelerinin” ortaklaştırılmasıyla ilgili olarak yapılmış ve Kongrede tartışmaya açılmıştır. Kentsel dağıtım şebekelerinde, bina servis bağlantılarında, bina iç tesisatlarında, gazın yıllardır kullanıldığı kentlerdeki uygulamalar ve deneyimin ışığında, bütün ülke çapında geçerli ve zorunlu olması gereken şartnameler hazırlanmalıdır.
‘Bakanlık Gökçek’in baş destekçisi’
Türkiye’de borç batağında bulunan belediyelerin başında yer alan Anakent Belediyesi’nin en borçlu kurumu ise Başkent Doğalgaz AŞ. Bu durumu nasıl değerlendiriyorsunuz?
- Hazine Müsteşarlığı’nın 2008 Kasım ayı verilerine göre, 4 milyar 60.7 milyon TL’si vadesi geçmiş olmak üzere toplam 4 milyar 491 milyon TL tutarındaki borç, Anakent Belediyesi ve bağlı kuruluşları olan EGO ile ASKİ’ye aittir. Anakent’in 2 milyar 423 milyar, EGO’nun 1 milyar 381.8 milyon, ASKİ’nin de 255.8 milyon TL’lik borcu, vadesi geçtiği halde ödenmemiştir. Bu durum, Melih Gökçek yönetiminin savurganlığını göstermektedir. EGO ya da Başkent Doğalgaz Dağıtım AŞ’nin borçlarına gelirsek, bu konuda sorumluluğun Anakent Belediyesi ve tahakkuk eden kamu alacaklarını zamanında Anakent Belediyesi’nden tahsil etmeyen kamu yöneticilerinde olduğunu görmek gerek. BOTAŞ’tan aldığı gazın parasını BOTAŞ’a ödemeyen Anakent Belediyesi, iktidar partisince hazırlanan bir yasa ile borç faizleri silinerek de ödüllendirilmiştir. Görevlerini yaparak, ödemediği borçları için Başkentgaz AŞ’ye icra uygulayan BOTAŞ’ın hukuk müşavirlerine soruşturma açan Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı da Melih Gökçek ekibinin baş destekçisidir.
Anakent Belediyesi, yurttaşlardan tahsil ettiği gaz bedellerini ve haksız olarak fazla tahsil ettiği EPDK kararlarıyla da saptanan abone bedellerini, BOTAŞ’a olan borçlarını ödemek ve doğalgazla ilgili yatırım işleri için değil, anlamsız alt ve üstgeçitlere, çabuk kuruyan ithal ağaçlara, konser ve şenliklere ve yandaş bazı yüklenicilere kaynak aktarmak için kullanmıştır.
Yaşanan facianın ardından başkentliler evlerindeki kombilerin ne kadar güvenli olup olmadığını nasıl anlayabilir ve ne gibi önlemler alabilir?
- Daha önce söylediğim yasal gerekliliklere ek olarak ilk etapta şunları söyleyebilirim: Doğalgaz cihazını bacaya bağlayan atık gaz çıkış borusu periyodik olarak denetlenmeli, yırtık, delik ve benzeri deformasyona uğramış atık gaz boruları standartlara uygun malzemelerle mutlaka yenilenmelidir. Bu borular, baca gazlarından, yoğuşmadan ve ısıdan etkilenmeyecek kalite ve kalınlıkta olmalı, yukarıda bahsettiğimiz periyodik denetimlerde de, bu husus dikkate alınmalıdır. Atık gaz borusu olarak, çok çabuk deforme olan esnek alüminyum bağlantı malzemesi kullanımı uygulamasına son verilmeli, cihaz bağlantılarında sabit bağlantılar yapılmalı, mutlaka esnek bağlantı gereken yerlerde ise, paslanmaz esnek çelik boruların kullanılması konusunda, teknik şartnamelerde değişiklik yapılarak, hemen uygulamaya konulmalıdır. Doğalgaz yanmak için taze havaya ihtiyaç duymaktadır. Taze hava da cihazların konulduğu yerlerde bulunan ventilasyon yani havalandırma menfezleriyle sağlanıyor. Bu menfezlerin hiçbir şekilde kapatılmaması gerekmektedir. Doğalgaz bacalarına kesinlikle aspiratör gibi başka bir cihaz bağlanmamalı, her cihazın baca bağlantısı bağımsız olmalıdır. Kombilerin her yıl yazın bakımının yapılması gerekir.