Dünya doğalgaz fiyatları üzerinde hedge fonların oyunu tutarsa bu kış Türk halkı için de soğuk geçecek. Petrol fiyatlarındaki düşüşe rağmen son 12 gündür dünya doğalgaz fiyatları yüzde 37 oranında arttı. Yatırım Bankası Goldman Sachs’ın analistleri kış aylarında doğalgazın fiyatlarının üç katına artabileceğini savunuyor. Eleştirilere uğrayan bu analizlere rağmen doğalgazın fiyatının 10 dolarlara oturtulmak istendiği konuşuluyor.
BOTAŞ'ın eli kolu bağlı
Tüm bu gelişmeler elektriğinin yüzde 50’sinden fazlasını doğalgazdan elde eden ve başta İstanbul, Ankara, İzmit, Bursa ve Eskişehir olmak üzere 50’den fazla ilinde ısınma amaçlı olarak doğalgazı kullanan Türkiye’yi yakından ilgilendiriyor. Hedge fonların oyunu tutar, doğalgaz fiyatları üç katına çıkarsa, Türkiye’nin kontratlara bağlı olarak aldığı gazın fiyatı da artacak görünüyor. Edinilen bilgiye göre Botaş, artan maliyetlerine karşın ekim ayında doğalgaz fiyatında herhangi bir zamma gitmeyi düşünmüyor. Çünkü bu yıl 35 milyarmetreküplerde kalması beklenen doğalgaz tüketimindeki düşüş Botaş’ın 'maliyet artışına' rağmen zam yapmasını engelliyor. Ancak maliyet bazlı fiyatlamaya geçildiği için bu durumun devam etmesi mümkün görünmüyor. Kasım ve aralık ayında maliyet artışlarının devametmesi durumunda Botaş gaz tüketimi düşse de, al ya da öde yükümlülüğü nedeniyle elinde kullanılmayan gaz olsa da zamyapmak zorunda kalacak.
Burada gündeme gelen formül ise 'maliyet bazlı fiyat mekanizmasının' bir süreliğine askıya alınması. Konuyla ilgili görüştüğümüz Botaş eski Genel Müdürü Gökhan Yardım, "Eğer maliyet bazlı fiyatlama mekanizması uygulanacaksa önümüzdeki aylarda artması gündeme gelecektir. Ama Botaş’ın önünde al ya da öde yükümlülüğü var. Bu nedenle Hazine’nin, Enerji Bakanlığı’nın Botaş’a yardım etmesi gerekiyor. Bu yükü Botaş’ın sırtına bırakmamalı.Maliyet bazlı fiyatlama mekanizması bir süreliğine askıya
alınmalı" dedi.
"Ankaralı kartına gaz yüklesin"
Bu arada her ihtimale karşı sert kış aylarına girerken özellikle Ankara’da olduğu gibi kartlı sayaç kullananlara da seslenen Yardım, "Ankaralılar kartlı sayaçlarını önceden doldurabiliyorlar. O nedenle kış aylarına girerken, zam olabileceğini düşünüp önceden yükleme yapsalar bence daha doğru olur" diye konuştu.
Gıdada yaptıklarını şimdi doğalgaza uygulayacaklar
Küresel krizin piyasaları vurduğu 2007 yılından beri trilyon dolarlık kayıpları sineye çeken hedge fonlar zararlarını en kısa sürede çıkarmak için kolları sıvadı. Yaz aylarında hem mevsimsel nedenler hem de küresel ekonomide hâkim olan istikrarsız seyir nedeniyle özellikle doğalgaz fiyatlarında önemli düşüşler yaşandı. Öyle ki 3 Eylül’de 2.5 dolar/mmbtu olan doğalgazın fiyatı son yılların en düşük seviyesi olarak kayda geçti. Ancak ne olduysa bu tarihten sonra oldu. Baş döndürücü bir hızla yükselişe geçen doğalgaz fiyatları peş peşe rekorlar kırmaya başladı. 15 Eylül itibarıyla doğalgazın fiyatı 3.3 dolara yükseldi. Peki doğalgazda 12 gün içerisinde yüzde 37 oranında fiyatı şişiren neydi? Gelen bilgilere hedge fonlar vadeli işlemlerde doğalgazın ocak ve şubat kontratını 10 dolardan almaya başladı. Temmuz 2008’de petrol fiyatları 147 dolara ulaştığında, doğalgazın fiyatı da 13.5 dolara kadar çıkmıştı.
Aralarında Goldman Sachs gibi bankaların da bulunduğu ileri sürülen çok sayıda yatırım şirketinin aynı 2007 yılında gıda fiyatlarında geçici süre şişmeye neden olan fiyat artışları gibi yapay bir artışı tetiklemeye çalıştığı ileri sürülüyor. Eğer fiyat artışı fonların istediği gibi gerçekleşirse şirketler büyük kazanç sağlayacak. Ancak balon şişmezse fonları yeni kayıplar bekliyor.