Mimari Tasarım Tabanlıoğlu Mimarlık Murat Tabanlıoğlu Melkân Gürsel Tabanlığlu
Proje Grubu Erhan Fehmi Kobal, Erguvan Özgür Toplu, Murat Cengiz, Alpay Soydinç, Başak Akkoyunlu, Salih Çağman Tepetaş, Selim Sıdal, Vildan Sirmen Perinçek
Statik, Mekanik, Elektrik Danışmanı Arup Türkiye
Denizcilik Danışmanı Arup Maritime-İngiltere
Alışveriş Merkezleri Danışmanı Avi Alkaş
Turizm Yatırımları Danışmanı Ömer İsvan
Malsahibi Türkiye Denizcilik İşletmeleri A.Ş. Maket Murat Küçük
MİMARİ KONSEPT
Dünyanın en büyük metropollerinden biri olan İstanbul, konumu, tarihî dokusu, kültürel birikimi ile büyük önem taşımakta ve özel bir yere sahip olmaktadır. Özellikle Doğu’nun ve Batı’nın en önemli kültür, turizm ve ticaret merkezlerinden biridir. İstanbul’un en kritik noktalarından birinde yer alan ve yüzyıllardır deniz kapısı olarak varlığını sürdüren tarihî Galata Rıhtımı, hazırlanan yeni projeyle farklı işlevler kazanmakta ve kültür, turizm ve ticaret merkezi olarak İstanbul’a yeni bir değer katmaktadır. 100.000 m2 açık alana ve 151.665 m2 inşaat alanına sahip olan 1.2 km lik Galata Rıhtımı projesi kapsamında mevcut tarihî binalar aslına uygun olarak renove edilmekte ve bu binalara yeni işlevler kazandırılmaktadır.
Sonuç olarak, proje bittiğinde Galata, Beyoğlu ile bütünleşecek ve İstanbul Boğazı’nın bu çok değerli bölümü yepyeni bir estetik değer alarak İstanbul’a katkıda bulunacaktır. Türkiye Denizcilik İşletmeleri, bu şeritteki mevcut düzeni içinde, yılda 126 adet yolcu gemisine ve 110.902 yolcuya hizmet vermektedir. Mevcut düzen Türkiye’nin uluslararası imajına yakışır biçimde yabancı yolcuya hizmet vermeye uygun değildir. Gümrük işlemleri ilkel bir şekilde gerçekleştirilmektedir. Ayrıca yine bu mevcut düzen içinde söz konusu kıyı şeridi İstanbullular’ın kullanımına tamamen kapalıdır. Bu proje hayata geçirildiğinde, yeni limana gelecek “cruise” gemilerinin sayısı artacak ve aynı zamanda bu gemilerle gelen turist kalite ve sayısında da önemli bir artış gözlenecektir. Bunun doğal sonucu olarak da bölgede yaratılan yeni işlevler sayesinde hem büyük bir rant elde edilecek, hem de İstanbul’un çağdaş gelişimi ilk ayak basıldığı andan itibaren hissettirilebilecektir.
1.2 km lik kıyı şeridinin gümrüklü alan dışında kalan bölümlerine ticari gelir sağlayacak işlevler mimari proje ile yüklenmiştir. Bu işlevlerden hem turistlerin, hem de İstanbullular’ın yıl boyu günde 24 saat yararlanmaları söz konusudur. Otel, lokantalar, barlar, “fast food” noktaları, her tür turistik eşya mağazaları, alışveriş merkezleri, büro katları, sergi ve fuar alanları, müze, otoparklar ve daha birçok satış noktası sayesinde projeden iyi bir gelir beklenmektedir.
Galata Rıhtım Projesi hayata geçtiğinde önemli bir katkısını daha göz ardı etmemek gerekmektedir. Bu da projede yer alacak bütün birimlerde çalışacak insanlardan kaynaklanan istihdam olanağıdır. Bu çapta bir proje ancak uluslararası bir konsorsiyumun gerçekleştirebileceği boyutta olduğundan, ihale aşamasındaki proje tanıtımı, ünlü firmaların katılımı, bunun gerek ulusal, gerekse uluslararası basında yer alması, Türkiye’nin yurtdışı imajı ve tanıtımına önemli katkılar sağlayacaktır. Ayrıca proje, ülkemiz ekonomisine de çok önemli boyutta artı değerler getirecektir.
MİMARİ ÖLÇÜTLER
Ana İlkeler
1. Uluslararası düzeyde, çağdaş bir “Cruise Limanı ve Turizm Kompleksi”nin İstanbul’a kazandırılması. Mevcut yük limanı işlevlerinin kaldırılması ve “cruise” gemileriyle gelen yolcuların, yük taşımacılığından doğan kaostan kurtarılması.
2. İstanbul’un yurtdışına açılan kapısı olan bu bölgenin, limana ayak basan turistlere, arzu edilen İstanbul imajını vermesi.
3. İstanbul halkı ile denizin yakınlaştırılması.
4. Tarihî Tophane Meydanı’nın canlandırılması, deniz ve çevre ile bütünleştirilerek kültür-sanat etkinlik alanına dönüştürülmesi ve çağdaş bir kimlik kazanması.
5. İstanbul içindeki sosyal, ticari ve kültürel merkezlerle bağlantıların güçlendirilmesi.
6. 1995 yılında “Turizm Alanı” ilan edilen bu bölgenin, “Beyoğlu Kent Turizmi Projesi” kapsamında pilot bölge olarak ele alınması, Beyoğlu ve çevresiyle bütünleşmesi, Beyoğlu’ndaki mevcut yaya aksının Boğazkesen yolu ile sürekliliğinin sağlanarak Tophane Meydanı’na ulaşılmasının sağlanması.
7. Tarihî yarımadanın karşısındaki bu önemli bölgede yapılacak mimari çalışmaların İstanbul siluetini olumlu yönde etkilemesi.
8. 2001 yılında 2. derece tarihî eser olarak tescilleri yapılmış olan tarihî binaların renove edilerek yeni işlevlerle İstanbul’a kazandırılmaları. Bu alanda, yolcu salonu ile 20 no’lu antrepo binası arasında kalan gümrük binasının da (Çinili Rıhtım Han) proje kapsamında ele alınması.
9. Bölgeye getirilen yeni işlevler sonucunda İstanbul’un yeni bir kültür, sanat, iş ve alışveriş merkezine kavuşması.
10. İstanbul halkına olduğu gibi turistlere de hizmet verecek bu merkezden ekonomik yarar sağlanması, turizm gelirlerinin artırılması.
11. Bu proje sayesinde yeni işyerlerinin oluşması ve istihdam olanağının sağlanması.
12. Projenin bölgeye gece ve gündüz canlılık getirmesi.
13. Liman faaliyetlerinin inşaat süresince aksamadan sürdürülmesi. Bu süreçte ve sonrasında liman faaliyetlerinin TDİ tarafından yürütülmesi.
Ulaşım
1. Meclis-i Mebusan Caddesi’nde, hızlı trafiğin yeraltına alınması planlanmış olup caddenin üst kısmı yavaşlatılmış bir trafik akımı ve yaya akımını sağlayacak şekilde düzenlenmiştir. Böylece denizin ve tarihî Tophane Meydanı’nın algılanmasının sağlanması ve Beyoğlu bağlantısının da güçlendirilmesi hedeflenmektedir.
2. Kara trafiği yanında deniz trafiğine de büyük önem verilmiştir. Planlanmış yeni marinaya özel tekne ve gezi tekneleriyle de ulaşım sağlanabilecektir. Ayrıca otel kompleksi önündeki iskeleye de tekneyle ulaşılabilecektir.
Yolcu Sirkülasyonu
Yolcular gemilerden hareketli asansör sistemleriyle (gerekli görülen adette) alınıp, otobüslerle yolcu salonuna ulaştırılmaktadır. Yolcular otobüslere ulaşmak için yürüyen merdiven ve asansörlerle bodrum katına inmektedir. Birinci bodrum katı, yüksek bir otopark olup (6 metre) yolcu otobüsleri terminali olarak tasarlanmıştır. Meydana ulaşmak, alışveriş yapmak veya sosyal etkinliklerden yararlanmak isteyen yolcular ise zemin katından gümrüksüz alana geçiş sağlayabilmektedir.
ARSA VERİLERİ - ÇEVRE DÜZENİ
1. Projenin kapsamı içinde ve çevresindeki tarihî, doğal değerleri düzenleyici ve birleştirici bir niteliği vardır. Bu çerçevede tarihî üniversite binası, camiler, saat kulesi, çeşme, Tophane binaları ve bunun devamı olan şehir yapısı, parklar ve Beyoğlu bağlantısı gibi etkenler önemle ele alınmıştır. Bu düşünceyle Tophane Meydanı ve tarihî saat kulesi çevresi yeniden düzenlenerek şehir içinde bir odak merkezi yaratılmaya çalışılmıştır. Avrupa’daki tarihî şehir planlarında gördüğümüz, günümüzdeki sosyal etkinliklere yer verebilecek bir meydan oluşturulmuştur.
2. 6 ve7 no’lu antrepo binaları, mevcut yapı aksları korunarak kısmen yıkılmış ve bir çatı altında birleştirilmiştir. 5 no’lu antrepo dış sınırları korunarak yeniden düzenlenmiştir. Açık satış alanları yaratılarak meydan ile bütünleştirilmiştir. Düşey sirkülasyon; yürüyen rampa ve merdivenler, asansörlerle sağlanmıştır. Oluşturulan galerilerle yeraltı ve sokak bağlantısı sağlanmıştır. Dört mevsim kullanılacak ve servis verebilecek bir ortam yaratılmıştır.
3. Gümrüklü alan, 1.2 km lik rıhtım boyunca devam etmektedir. Rıhtıma yanaşan gemilerle gelen yolcular özel bir asansör sistemiyle alınıp otobüslerle terminal binasına ulaştırılmaktadır. Bu araçlardan gümrüklü alan “zone”undaki belli lokasyonlarda 3-4 adet bulunması gerekmektedir. Bu zonun altında yer alan yatay şafttan gemilere, teknik gereksinimlerinin ulaştırılması sağlanmaktadır (elektrik, su vb.).
4. Antrepo binalarının bulunduğu bölgede orijinal kıyı şeridi ortaya çıkarılmıştır. B1 ve B4 binaları ise deniz üzerinde yüzen bir platformda yer almaktadır. Bu ahşap platformda, yer yer boşluklar bırakılarak havuzlar oluşturulmuştur.
5. Marina oluşturulmuş, böylece denizden ulaşım sağlanmıştır. Marina çevresinde ahşap platform bulunmaktadır. Deniz üzerine uzanan restoran ise hem marinaya canlılık katmakta, hem de insanların İstanbul Boğazı’nı çok farklı bir açıdan algılamasını sağlamaktadır.
6. Akvaryum (B4) önünde bulunan ve meydan ile bütünleşen havuz üzerine ahşap platform uzanmaktadır. Bu platform üzerinde, restorana ait açık oturma mekânları bulunmaktadır.
7. A1 ve A2 binalarına otel kompleksi olarak yeni işlev kazandırılmıştır. Çevre düzenlemeleri bir bütün olarak ele alınmıştır; havuz ve yeşil alanlar bulunmakta, deniz kıyısında ahşap platformlar yer almaktadır. Kafelerin oturma, bar, güneşlenme alanları bu ahşap platformlar üzerinde bulunmaktadır. Böylelikle insanlarla deniz yakınlaşmıştır. Oluşturulan iskeleyle de denizden ulaşım sağlanmıştır.
8. A3 binası, önündeki gümrüklü alandan cam panellerle ayrılmıştır. Böylece deniz ve tarihî yarımada ile görsel ilişki kurulmuştur. Yangın kaçışları ve servis girişleri için cam paneller ile bina arasında bir zon bırakılmıştır. Cam paneller B4 binasına kadar devam ederek gümrüklü alan ile gümrüksüz alanı, görsel ilişkileri kesmeden ayırmakta; şehir içinde yolculuk eden insanın da denizi ve mekânları algılamasını sağlamaktadır. Cam panellerin bittiği noktada ise gümrüklü ve gümrüksüz alan, su öğesiyle ayrılmaktadır.
BİNALARIN TANIMLARI
B1 Binası:
(1, 2 ve 3 no’lu Antrepo Binaları) Bu üç bina ana terminal binası olarak düzenlenmiş olup, binaların taşıyıcı sistemleri korunmuş, gerekli yerlerde galeri boşlukları ve çekirdekler için revizyonlar ve eklemeler yapılmıştır. Mevcut bina aralarında kalan boşluklar binalara eklenip tek bir kütle olarak planlanmıştır. Bu kısımlar iç avlu ve ana giriş çıkış mekânları olarak düzenlenmiştir. Bu alanlarda yeşil doku ve doğal malzemeler (ahşap vb.) çoğunlukla tercih edilmiş, yüksek hacim olarak tasarlanmıştır. Binaların üstü yeni bir çelik çatıyla da örtülmüş olup bu çatı içinde yer yer cam ve güneş kırıcı elemanlar işlevlere göre yerleştirilmiştir. İç avlularda bu çatı çok daha etkili bir doğal ışık kaynağı olarak tasarlanmıştır. Binalar yapı itibariyle kazıklar üzerinde oturtulmuştur ve su düzeyi üstünde kalmaktadır. Binaların çevresinde ve gümrüklü kısımda ahşap yer panelleri kullanılmıştır. Bu ahşap platformda yer yer boşluklar bırakılarak havuzlar oluşturulmuştur. Meydan ile bütünleşen havuz üzerine ahşap platform uzanmaktadır. Bu platform üzerinde restorana ait açık oturma mekânları bulunmaktadır. Terminale ulaşan yolcular, iki katlı hacim içerisinde bulunan “duty-free shop”lara ulaşmakta ve bagaj kontrol işlemlerini gerçekleştirmektedir. Asansör ve yürüyen merdiven gibi düşey sirkülasyonlar aracılığıyla alt kata inerek otobüslerine ulaşmaktadırlar. Üst katta ise bürolar, satış alanları, teknoloji merkezi ve restoran bulunmaktadır. Marinaya açılan teraslarda açık oturma alanları düzenlenmiştir. Bina cephesindeki camlar tamamen açılarak, açık mekânlar oluşturmaktadır. İki adet iç avlu, terminal ana girişini ve “fastfood” alanlarına girişi vurgulamaktadır. İç avlular, mevcut antrepo binaları arasında yer almakta ve birleştirici, bütünleştirici nitelik taşımaktadır. Yüzer “deck” üzerinde yer alan bu bina içerisinde, yer yer döşeme yırtılarak havuzlar oluşturulmuştur.
B2 Binası:
Otelin yer aldığı bu binanın alt katlarında satış alanları yer almaktadır. Tek bir hafif çelik çatı altında birleştirilen üç kütleden oluşmaktadır. 6 ve 7 no’lu antrepo binalarının bazı bölümleri yıkılarak sirkülasyon alanına dahil edilmiştir. Yeşil alanlar ve satış alanlarıyla canlılık katılarak meydanla bütünleştirilmiştir. Böylece tarihî Tophane Meydanı’nın her noktadan algılanması sağlanmıştır.
B3 Binası:
5 no’lu antrepo binası, dış hatları korunarak yeniden inşa edilmiştir. Sergi salonları bulunan bu bina içinde yer alan galeri, bodrum katına açılımı sağlamaktadır. Çelik ve camdan oluşan çatı, doğal ışığın iç mekânlara ulaşmasını sağlamaktadır. Tamamen saydam dış kabuk, iç mekân ile dış mekân arasında görsel bağlantı kurmaktadır. Bina içinden tarihî Tophane Meydanı algılanmaktadır.
B4 Binası:
Akvaryum olarak tasarlanan bu bina, deniz üzerinde yüzen bir platformda yer almaktadır. Önünde bulunan ve meydan ile bütünleşen havuz üzerine uzanmaktadır.
B5 Binası:
Meydan ile bütünleşen saydam satış modülleridir. Tek katlı bu yapı, çelik ve cam çatı örtüsü ile bütünleştirilmiştir.
A1 ve A2 Binaları:
A1 ve A2 binalarına, otel kompleksi olarak yeni bir işlev kazandırılmıştır. Çelik köprüyle bağlantıları sağlanmıştır. Gümrük binasının da projeye katılması önerilerek üç binadan oluşan bir kompleks oluşturulmuştur. A2 binası terasında, kuleyle de bütünleşen, kapalı ve açık kullanımı olan bar-restoran düzenlenmiş, kapalı alanı tamamen cam kütleden oluşturulmuştur. Tarihî yolcu salonu olan bu binanın orta avlusu, saydam bir örtü ile kapatılmıştır. Böylece gün ışığının iç mekânlara kadar alınması sağlanmıştır. Çevre düzenlemeleri bir bütün olarak ele alınmıştır; havuz ve yeşil alanlar bulunmakta, deniz kenarında ahşap platformlar yer almaktadır. Kafelerin oturma alanları, bar, güneşlenme alanları, bu ahşap platformlar üzerinde yer almaktadır. Böylece insanlarla deniz yakınlaşmıştır. Oluşturulan iskeleyle de denizden ulaşım sağlanmıştır.
A3 Binası:
A3 binası ise 20 no’lu antrepo ve “Paket Postanesi” birleşiminden meydana gelmiştir. Tek bir çelik çatı örtüsü altında doğal ışık alan mekânlar elde edilmiştir. Bu binalara yeni işlevler kazandırılarak; fuar, sergi, seminer salonları olarak düzenlenmiştir. A3 binası boyunca orta akslar boşaltılmış, galeriler meydana getirilerek katlar arası görsel iletişim sağlanmıştır.
PROJEDE SUNULAN ÖNERİLER
1. Meclis-i Mebusan Caddesi’nin yeraltına alınarak, üstten yavaşlatılmış trafiğin akması önerilmiştir. Böylece denizin ve tarihî Tophane Meydanı’nın algılanmasının sağlanması hedeflenmektedir. Bu şekilde Beyoğlu bağlantısı da güçlendirilmektedir.
2. Tarihî Tophane Meydanı altında iki katlı araç otoparkı oluşturulması, 25.740 m2 lik ek otopark alanının projeye dahil edilmesi önerilmektedir. 3. Projede, çelik ve cam bağlantılarla birleştirilen A1 ve A2 binalarına, gümrük binasının da katılması; bu üç binanın bir bütün olarak ele alınarak otel kompleksine dönüştürülmesi.
Yapı 255, s. 72-78.