Dışişleri eski Bakanı Hikmet Çetin’in Afganistan’da NATO’nun en üst düzey sivil yetkilisi olarak atanması Türk işadamlarını da sevindirdi. Türk Afgan İş Konseyi Başkanı Oktay Varlıer, Çetin’in bu göreve seçilmesini, “Türkiye’nin bölgedeki prestiji adına büyük bir adım.” diye nitelendirdi. Başkent Kabil’e gidiş hazırlıklarını sürdüren Çetin ise Zaman’a yaptığı açıklamada, bu ülkedeki Türk yatırımlarından gurur duyduğunu belirterek, Türk vatandaşlarına her konuda elinden gelen yardımı yapacağını söyledi.
İç savaş ve istikrarsızlığı geride bırakan Afganistan, müteahhitlerimizin yeni gözdesi oldu. Krizden bunalan Türk firmaları geçen yıl bu ülkeden 231 milyon dolarlık ihale alırken işadamlarımızın toplam yatırımı 400 milyon doları aştı. Afgan pazarında müteahhitlik ihalelerinin yüzde 90’ını Türk firmaları kazanırken firmalarımız 5 yıldızlı Hyatt Otel inşaatından Kabil’deki Amerikan Büyükelçiliği binasına kadar pek çok projeyi başarıyla sürdürüyor.
Ocak ayı sonunda NATO’nun en üst düzey sivil yetkilisi olarak Afganistan’da göreve başlayacak olan Hikmet Çetin, Afganistan’da yapılması gereken çok fazla iş olduğunu belirtti. Çetin, ülkedeki işçi ve mühendis olarak çalışan Türklerin sayısının 2 binden fazla olduğunu kaydederek, “Türk mühendisi ve işçisi en zor şartları hatta maalesef kaçırılmayı bile göze alarak bu ülkeye gidiyor. Ben de onlara resmi görevim haricinde elimden gelen desteği vermek üzere bu ülkeye gidiyorum.” dedi.
Çetin, Afganistan’a daha önce hiç gitmediğini ancak benzer sosyo-ekonomik sorunları kendisinin doğduğu köyde de bizzat yaşadığını belirtti. Çetin, “Afganistan, ülkesi ve halkı ile bana uzak değil. Ben de elektriği, yolu, suyu olmayan bir yerden geldim. Diyarbakır’ın en büyük ilçesi olmasına rağmen Lice’de bir ortaokul yoktu o zamanlar. Dolayısıyla, onların içinde bulunduğu durumu iyi anladığımı düşünüyorum.” dedi. Ülkedeki büyükelçilik binaları ve 5 yıldızlı otelin Türk firmaları tarafından yapılmasının kendisi için gurur verici olduğunu ifade eden Çetin, ülkede istikrarın tam anlamıyla sağlanması halinde yatırımların artarak süreceğini umduğunu belirtti.
Türk-Afgan İş Konseyi Başkanı Oktay Varlıer, eski Meclis Başkanı ve Dışişleri Bakanı Hikmet Çetin’in böyle üst düzey bir göreve gelmesinin öncelikle Türkiye’ye büyük prestij sağlayacağını söyledi. Türk firmalarının Afganistan’daki en büyük müteahhitlik işlerini aldığını ve başarı ile sürdürdüğünü ifade eden Varlıer, “Hikmet Bey’in orada olması elbette bize onur ve kıvanç veriyor. Kendisinin bu görevinde başarılı olacağına da canı gönülden inanıyorum. Müteahhitler olarak elbette bizlere de katkısı olur diye umuyoruz. Ancak işadamları olarak buradan çok fazla şey beklememiz etik olmaz.” dedi.
Türk firmalarının ihalelerde kendi kendileri ile yarıştıklarını ifade eden Varlıer, “Pakistan, Hindistan firmaları da ihalelere katılıyorlar ama bizim firmalarımız sonunda kazanıyor.” şeklinde konuştu. Dış ticarette ise beklenen artışın bir türlü gerçekleşmediğini kaydeden Varlıer, Türkiye’nin gıda ve giyim alanında bu ülkeye pek çok mal ihraç edebilecek durumda olduğunu belirtti. Ancak karayolu ile mal ihracında bazı sıkıntılar yaşandığının altını çizen Varlıer, bu sorunların çözülmesi halinde ihracatın 25-30 milyon dolarların çok üstüne çıkabileceğini söyledi.
Türk yurtdışı müteahhitlik hizmetleri sektörü, 2000 yılında başlayan gerileme döneminin ardından 2003 yılı içinde umut verdi. Sektörün, 2000 yılında 1 milyar doların altına düşen yıllık geliri, 2003 yılında 2 milyar 534 milyon dolara çıktı. Türk müteahhitleri, 2003 yılı içinde Rusya’dan toplam 642 milyon dolarlık iş aldı. Rusya’nın ardından Türkiye’nin en çok iş aldığı ülkeler ise sırasıyla 246 milyon dolarla Kazakistan, 231 milyon dolarla Afganistan, 229 milyon dolarla Irak, 173 milyon dolarla Cezayir oldu.
Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu tarafından hazırlanan Afgan Ekonomisi raporuna göre, Afganistan’da son dönemde açılan müteahhitlik hizmetlerine ilişkin ihalelerin yaklaşık yüzde 90’ını Türk firmaları kazanmış durumda. Söz konusu projelerde çalışmak üzere bu ülkeye giden Türk vatandaşlarının sayısı ise 2 bini aştı. Türk inşaat firmalarının üstlendikleri projeler arasında otel, kamu binası, otoyol ve tünel inşaatları da yer alıyor.
Afganistan’da şu anda yürütülen projelerin finansmanı ABD hibeleri ile Asya Kalkınma Bankası ya da Dünya Bankası kredileri tarafından sağlanıyor. Afganistan’daki yeni Amerikan Büyükelçiliği yapımı projesi Aysel İnşaat tarafından yürütülürken Salang Tüneli’nin rehabilitasyon projesi de Çukurova İnşaat tarafından Dünya Bankası finansmanı ile sürdürülüyor. 350 km’lik Kabil-Kandahar yolunun ihaleye çıkan çeşitli etapları ise çeşitli müteahhitlik firmalarımız tarafından inşa ediliyor.
Afganistan’ın ilk ve tek 5 yıldızlı oteli olacak Hyatt Oteli’nin inşasını ise yine bir grup Türk firması birlikte sürdürüyor. 420 yataklı olması öngörülen ve 40 milyon dolara mal olacak otel inşaatı için Limak, Tepe ve Yüksel İnşaat birlikte çalışma yürütüyor. Tepe İnşaat ise Alman askerleri için prefabrik konut inşası projesini sürdürüyor. Afganistan’da Türk inşaat firmalarının yeni projeleri almaya başlaması ile birlikte iki ülke arasındaki ticaret hacminde de ciddi artış gözlendi.
Afganistan’da iş yapan firmalar ve proje tutarları ise şöyle:
Aysel İnşaat (42 milyon dolar), Gülsen İnşaat (40 milyon dolar), Mensel İnşaat (37,5 milyon dolar), Yüksel İnşaat (30 milyon dolar), Zafer İnşaat (15,7 milyon dolar), Çukurova İnşaat (9,8 milyon dolar), Tepe İnşaat (8,6 milyon dolar), Limak-Tepe-Yüksel (40 milyon dolar).