TETAŞ Komisyonu’nun raporunun Bakanlar Kurulu’na sunulması ardından Akkuyu Nükleer Santrali’nin akıbetini öğrenebileceğiz. Yeni Enerji Bakanı Taner Yıldız 7 Mayıs günü yaptığı açıklamada İhale Komisyonu’nu raporunun gelecek hafta Bakanlığa, sonrasında Bakanlar Kurulu gündemine geleceğini söyledi. Komisyon raporunu geciktirmiş olsa da ihale süreci sona ulaşmış gibi görünüyor. Ancak akıllarda pek çok soru var. Bu sorularla birlikte, Akkuyu Nükleer Santrali yarışma/ihale süreciyle ilgili gelişmeleri bir kere daha hatırlamamız gerekiyor. Bu hatırlatmanın önemi şu; süreç, başından itibaren pek çok hukuk dışılığa sahne oldu ve doğal olarak hukuki itirazlara uğradı.
İdarenin ‘yarışma’ adını verdiği ihale, 5710 sayılı ‘Nükleer Güç Santrallerinin Kurulması ve İşletilmesi ve Elektrik Satışına İlişkin Yasa’ya uygun olarak çıkarılan yönetmeliğe dayalı olarak yapıldı. Yasa, 10. Cumhurbaşkanı A. N. Sezer tarafından veto edilmişti, vetoda işaret edilen yanlışlıklar TBMM’de aynen kabul edilerek yasalaştı. Yönetmelik ise TMMOB tarafından Danıştay nezdinde dava edildi, dava halen devam ediyor. Son olarak, Çevre Hukuku Derneği, Akkuyu Nükleer Santrali ile ilgili ‘yarışma’da, idarenin, yönetmeliğe dayalı olarak yaptığı eylem ve işlemlerin hukuka ve yasalara aykırılığını idari yargıya taşıdı. Bu dava da halen devam ediyor.
Süreç, 24 Mart 2008 tarihinde ‘yarışma’nın ilana çıkması ile başladı. 24 Eylül 2008’de davete uyan firmaların teklif zarfları kabul edildi. İlk şok burada yaşandı. Büyük bir iddia ile adına ‘yarışma’ denilen ihaleye tek firmanın katıldığı anlaşıldı. Sürecin durdurulması gerekiyordu, yapılmadı. Rekabetin oluşmadığı, dolayısıyla kamu yararının ihlal edildiği haklı olarak tartışıldı. ‘Yarışma’nın tek katılımcısı Ortaklık Girişimi’nden teklife konu üç zarf alınmıştı. İlk iki zarfla ilgili konular çok az tartışıldı ancak fiyat teklifini içeren üçüncü zarf açıldığında kıyamet koptu. Fiyat çok yüksekti. Ortaklık Girişimi’ne verilen alım garantisi, yer tahsisi ve altyapı teşviklerine ilave bir de fiyat teşviki veriliyormuş izlenimi doğdu. Üçüncü zarfın açıldığı gün fiyat revizyonu veya pazarlık yapılabileceği büyük bir hukuk bilmezlik ve tanımazlıkla ifade edildi. Yasaya uymadığı anlaşılınca çark edildi. Halen değerlendirme yapıldığı bu aşamada, mevcut yasa ve yönetmeliğin pazarlığa ve fiyat revizyonuna izin vermemesi nedeniyle, fiyat revizyonunun önünü açacak yasal düzenlemenin yapılabileceği konuşuluyor.
Gizli pazarlık olduğu iddiaları sürerken fiyat revizyonuna izin verecek bir düzenlemenin yapılması, yeni bir hukuk garabetinden başka bir şey olmayacak. Yeni yasal düzenleme, sürecin daha da şaibeli hale gelmesini ve yeni hukuki itirazları kaçınılmaz olarak beraberinde getirecektir.
Sadece bu değil. TETAŞ bünyesinde oluşturulan yarışma komisyonuyla ilgili de iddialar var. Yarışma komisyonunun, açılan üçüncü zarfla ilgili raporunu Nisan ayında Enerji Bakanlığı’na sunması gerekiyordu, bu sunum yapılamadı. Fiyatı yüksek bulan ve bunu raporunda belirtip, ‘yarışma’nın iptalini isteyen komisyona baskı yapıldığı iddiaları ortaya atıldı. ANKA’nın haberine göre; komisyonun raporunu 8 Nisan 2009’da tamamladığı ortaya çıktı.
Komisyon değerlendirmesinde, “yarışmaya tek teklif geldiği için mukayese imkanı bulunmadığı, şartnamede en uygun teklifi veren isteklinin belirlenmesi şartı bulunduğu, mukayesenin uluslararası kabul görmüş kuruluşların yayınlarına bakılarak yapıldığı, teklif edilen kurulu güç yatırım maliyetinin benzeri yatırımların iki katına yakın olduğu, fiyatın yüksek olması nedeniyle teklif sahibinin fiyat revizyonu önerdiği” belirtilmiş ve sonuç olarak “Teşekkülümüz tarafından yapılan ‘Güç Santralleri Kurup İşletecek ve TETAŞ’a Elektrik Enerjisi Satacak Şirketin Belirlenmesi’ yarışmasında, tek katılımcı olan, JSC Atomstroyexport- JSC İnter Rao-Park Teknik Elektrik Madencilik firmaları tarafından oluşturulmuş iş ortaklığının, 21.16 cent olan değerlendirmeye esas birim fiyatı yüksek bulunmuştur” denildi.
Basına yansıyan ve yalanlanmayan bu bilgilerden, konuya ilişkin önceden ifade edilen tüm gerçeklerin raporda yerini almış olduğunu görüyoruz. ANKA’nın haberinden, komisyon üyelerine baskı yapıldığı ve olumsuz raporun by-pass edilmeye çalışıldığını da öğreniyoruz. İddialarla ilgili olarak, yapılacak her şey yasa ve yönetmeliğe uygun cereyan edecektir diye yola çıkıp, hukuka aykırı her yolu deneyen Bakanlık ve hükümet çevrelerinden tek bir ses yok.
Akkuyu’nun akıbeti bu nedenle meçhul! Oysa ki komisyon raporu da dahil, en başta TAEK’in ikinci zarfın açılmasının ardından hazırladığı ‘uygun bulma’ raporu olmak üzere, bu sürecin içinde yer alan tüm gelişmelerin kamuoyu ile hiçbir gerçek gizlenmeksizin paylaşılması gerekiyordu. TAEK kendi kriterleri arasında saydığı ‘sınanmışlık’ kriterine teklif edilen reaktör tipinin nasıl uyduğunu açıklamalıydı. Aynı şekilde, santralin kurulacağı Akkuyu mevkiinin depremsellik açısından taşıdığı riskin nasıl aşıldığını, turizm gelirlerimize vuracağı darbenin boyutlarını, yer lisansı alındığı 1976’da oluşan kriterlerle aradan 33 yıl geçtikten sonra oluşan teknik kriterlerin nasıl aynı kefeye konduğunu öğrenebilmeliydik. Bu soruların hiçbirine yanıt bulamadık. Şimdi ise, kamuoyundan gizlenen gerçeklerle, fiyat pazarlıklarıyla, yasa ve hukuk zorlanarak, kamu maliyesi zora sokularak gelecek kuşakları ipotek altına alacak bir ihale süreci kapalı kapılar ardında kotarılmak isteniyor. Akkuyu fazla su kaldırır gibi görünüyor.
Hasan Sever / Hukukçu