Elazığ depreminin ardından gözler 10 yıldır deprem bekleyen İstanbul’a çevrildi. İstanbul’da depremin ne zaman olacağı, hangi büyüklükte olacağı yönünde tartışmalar sürmesine karşın, uzmanların tamamı İstanbul’un depreme hazır olmadığı konusunda hemfikir. Kentteki 1.6 milyonluk bina stokunun depreme dayanıklı hale getirilmesi için kişisel girişimlerin dışında devlet desteğiyle hiçbir sistemli bir çalışma yapılmadı. Kentteki sayıları bine ulaşan eğitim kurumlarının ancak 219’u yıkılıp yeniden yapılırken, 394’ü güçlendirilebildi. Kentteki hastanelerin yüzde 86’sında ise deprem güçlendirmesi için hiçbir çalışma yapılmadı. İstanbul’daki tek sistemli çalışma ise köprü ve viyadüklerin güçlendirilmesi oldu.
İstanbul depreminde elektrik, likitgaz, doğalgaz ile ısınma, pişirme araçları nedeniyle 500’den fazla noktada yangın ve patlama olması öngörülüyor. Uzmanlar, deprem planlarını hazırlayıp onları raflarda tutmanın sorunları daha da kronik hale getirdiği uyarısında bulundu. Gölcük merkezli 1999 depreminin ardından geçen 10 yılda İstanbul depremi için deprem master planı, risk analiz raporları, mikrobölgeleme çalışmaları ve çeşitli planlar hazırlandı. Kente deprem teşhisi kondu ancak tedaviye yönelik çalışmalara hiç başlanmadı. İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin (İBB) pilot bölge ilan ettiği “Zeytinburnu Sümer Mahallesi Deprem Odaklı Kentsel Dönüşüm Projesi”nin temeli ise ancak geçen yıl atılabildi. 1038 apartman dairesi ile 212 işyerini kapsayan kısıtlı projenin ilk etabı ise ancak 2 yıl içinde bitirilebilecek. Mahalledeki büyük risk taşıyan diğer binalarla ilgili ne tür çalışmaların yapıldığı ise açıklanmadı.
Rakamlarla çalışmalar
İBB, Deprem Risk Yönetimi için 366 milyon 682 bin TL kaynak harcadı. Bilimsel çalışmalar için 4 milyon 369 in 340 TL’lik destek sağlandı. Jeolojik haritalar için 18 milyon TL kaynak aktarıldı. İstanbul’da 135 bin metrekare sondaj yapıldı. İGDAŞ, yeraltında 110 otomatik gaz kesme vanası yerleştirdi.
Topbaş'tan iş yerine felaket senaryosu
2004’ten bu yana görevde olan İBB Başkanı Kadir Topbaş ise depremle ilgili somut çalışmalar yerine yurttaşlara felaket senaryolarıyla sesleniyor. “Kentte bir deprem Türkiye’yi çökertir. İstanbul’a özgü deprem dönüşüm yasası çıkartılması için Başbakan’la görüşeceğim” diyen Topbaş, Kentsel Dönüşüm Yasası’nın başarısız olma nedeninin ana muhalefet partisi olduğunu iddia etti. Topbaş, yerel seçimlere kadar dönüşümün neden yapılamadığı sorularını ise yanıtsız bırakıyor. Topbaş’ın “İstanbul’da 156 bin binanın taraması yapıldı” sözleri ise yaklaşık 1.5 milyon binanın bulunduğu İstanbul’daki çalışmaların yetersizliğini ortaya koyuyor.
“Önlemler için 1 milyar lira harcandı” açıklamasında bulunan Topbaş, çalışmalar hakkında ise şunları söyledi: “Deprem sonrası olabilecek yangınlara karşı, 11 noktaya ve yeraltındaki çelik hatlar üzerinde 93 yere doğalgaz kesme cihazı konuldu. Bununla birlikte 675 adet bölge regülatörüne de otomatik gaz kesme vanası konuldu. 101 helikopter pisti yapıldı. Feribotlar, yüzer hastane olacak. 75 bin kişiye yangın, kurtarma ve ilkyardım eğitimleri verildi. İtfaiye personeli son 5 yılda 292’den 581’e çıkarıldı. Sayısı 9 olan deprem izleme ve kayıt istasyonu 18’e çıkarıldı.”
Tekin: Topbaş’ın hazırladığı çalışma yok
CHP İstanbul İl Başkanı Gürsel Tekin, Topbaş’ın bugüne kadar hazırladığı bilimsel bir çalışmanın olmadığını belirterek “Topbaş, CHP’nin hazırladığı raporlara göre, açıklama yapıyor. İBB Meclisi’ne bu konuyla ilgili bir tek proje sunulmadı” dedi.
Okul ve hastaneler riskli
1924’te inşa edilen Haseki Eğitim ve Araştırma Hastanesi, deprem ve yangın yönetmeliklerine uygun değil. Çapa İstanbul Tıp Fakültesi’nin hastane yerleşkesinde ise tarihi yarımada ve sit alanı içerisinde bulunmasının yarattığı bürokratik engeller güçlendirmeyi engelliyor. Depremde 160-200 bin kişinin acil hastane ihtiyacı duyacağının öngörülmesine karşın İstanbul’da 360 yatak kapasiteli tek bir deprem hastanesi bulunuyor. İstanbul’da 2.5 milyon öğrenci, 2 bin 597 okulda öğrenim görüyor. Toplam 394 okulda güçlendirme çalışması yapılmasına karşın 289 okulda yıkım riskine karşın eğitim sürüyor.
Makine Mühendisleri Odası’nca İstanbul’da sanayi tesisleri ve doğalgaz boru hatları, LPG boru hatları, akaryakıt istasyonları, tüpgaz satış bayileri yerleşim alanları ile iç içe bulunuyor. Deprem riskinin kenti patlamaya hazır bomba haline getirdiğine dikkat çekildi.
Afet yönetim merkezi
İstanbul’da 2 büyük afet yönetim merkezi oluşturulmaya çalışılıyor. Yardımların tek bir merkezde toplanabilmesi için Tuzla’da ve Yeşilköy’de lojistik merkez kurulacak. Fatih ve Küçükçekmece Kentsel Dönüşüm Projeleri kapsamında ise ilçelerdeki zemin durumu incelenerek mikrobölgeleme çalışması yapıldı. Henüz binaların güçlendirilmesi için somut çalışmalar başlamadı. 550 hektarlık, Kartal alt merkez ve Kartal-Pendik kıyı kesimi kentsel dönüşüm projesini ve 248 hektar alanı kapsayan Küçükçekmece-Avcılar iç dış kumsal alanı kentsel tasarım projeleri hayata geçirilmeyi bekliyor.
1 milyar dolar nereye harcandı
Prof. Dr. HALUK EYİDOĞAN (İTÜ Jeofizik Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi): İstanbul için hazırlanmış 3 adet deprem senaryosu var ve hepsi birbirinden değerli. İstanbul’un 2003’ten beri yol haritaları var, deprem master planları var. Ama yöneticiler dönüp dönüp üçboyutlu gözlüklerini takıp senaryoları izliyor. Planları yapıp sonra onları raflarda tutmak sorunları çözmüyor.
Prof. Dr. GÜLAY ALTAY (Boğaziçi Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi): 10 yılda İstanbul’un mevcut binalarının hepsini güçlendirelim, can kayıplarını tamamen önleyelim, Japonya gibi olalım demek çok zor. Ama hiç olmazsa toptan göçme nedeni ile oluşacak can kaybının önüne çok iyi bir planlama ile geçilebilirdi.
Prof. Dr. NACİ GÖRÜR (İTÜ Maden Fakültesi Öğretim Üyesi): Marmara ciddi bir deprem denizi. İstanbul 10 yıldır yerinde sayıyor. 1999’dan sonra Marmara’nın dibindeki fay sistemi tetiklenmiş durumda. 99 depremleri, fay sistemine 220 yılda birikecek tektonik enerjiyi 55 saniyede yükledi. İstanbul’da 2029’a kadar herhangi bir anda 7’nin üzerinde deprem olacak. Hükümet, AB için 24 saatte yasa çıkardı. Ancak kenti depreme güvenli hale getirmenin önünü tıkayan yasaları 10 yıldır değiştiremedi. 1 milyar 19 milyon lira nereye harcandı?