Mimari pencereden bakıldığında İstanbul, dönüşümün sancılarını yaşıyor. Kentin önemli konumlarındaki liman ve gar tesisleri varoluş nedenlerini giderek yitiriyor. Galataport, Haydarpaşa gar ve Harem liman bölgesi için hazırlanmakta olan projeler kamuoyunda tartışılıyor. Yakın gelecekte aynı tartışmalar Sirkeci gar bölgesi, Haliç Tersanesi'ne de uzanacak kuşkusuz...
İstanbul 'dönüşecek' ama nasıl? İstanbul Serbest Mimarlar Derneği'nin (İSMD) itirazı tam da bu noktada düğümleniyor. Dönüşüme değil, karar verme sürecinin biçimine itiraz eden İSMD, 'İstanbul'un Liman Bölgelerinin Dönüştürülmesi Sürecinde Alternatif Öneriler' adlı bir öğrenci yarışması açtı. Derneğin kurucularından ve yarışmanın jüri üyelerinden Haydar Karabey'e göre itiraz belirtmek yeterli bir muhalefet tavrı değil, alternatif üretmek gerekiyor: "İyi ki Mimarlar Odası birçok konuda protesto eylemleri yapıyor. Bunu önemsiyoruz. Fakat mimarlar olarak alternatifler üretmek gibi bir görevimiz var. Öğrenci yarışmasını bunun için açtık. En azından Haydarpaşa tartışılırken basında yer alan tek imaja alternatifler olur..."
İstanbul geliştikçe taleplerin farklılaştığına; Karaköy ve Harem limanı, Haydarpaşa ve Sirkeci garı için yeni işlevler düşünmenin son derece normal olduğuna dikkat çeken Haydar Karabey'e göre esas problem kentlinin bu dönüşüme katılımı noktasında. Zira, 'dönüştürme operasyonlarının hangi yönde olacağı konusunda politik karar vericiler ile yatırımcı gruplar belirleyici oluyor. Diğer kentsel aktörler sürecin dışında tutuluyor.
"Her şey illa paraya dönüştürülmek isteniyorsa Sirkeci Garı'nda mesela otel yapmak istemeyecek bir işadamı tanımıyorum" diyen Karabey'in çözüm önerisi ise şöyle: "Politik erk, plancılar/mimarlar, STK'lar ve sermaye... Bu dört tarafın masaya oturup kazan-kazan paradigmalarıyla tartışması gerek. Neden rahatsızız? Plancıyı yanına alan yönetimler doğrudan buralar için kararlar üretiyor. Katılımcı anlayışa, şeffaflığa ters..."
Semazen heykeli, Fatih anıtı, Kadir Topbaş'ın tasarladığı Haliç köprüsü, Dubai Towers, Gökkafes, AKM'nin yıkılmak istenmesi... Karabey, mimarlığın hep şer vesilelerle gündeme gelmesinden ve mimarların sanki her şeye karşıymış gibi bir görüntü vermesinden de rahatsız. "Bunları da mimarlar tasarlamıyor mu denilebilir. Sorun bunların şeffaf yapılıyor olmasında."
Haydar Karabey'le konuşurken söz dönüp dolaşıp Dubai Towers'a geliyor. En çok ne rahatsız etti onu? "Kamusal bir alan üzerinde karar veriliyor ama kamu ancak işler bittikten sonra duyuyor. Bu, son derece şaşırtıcı. İstanbul sürekli merkeze yığılıyor, kaosa sürükleniyor. Niye Dubai'yi örnek alıyoruz da Paris'teki La Defence'ı almıyoruz..."
Mimarlık yapan mimarlar
Haydar Karabey, kurucularından olduğu ve bir dönem başkanlığını yaptığı İstanbul Serbest Mimarlar Derneği'nin kamuoyunda Mimarlar Odası'nın muhalifiymiş gibi tanınmasından duyduğu üzüntüyü anlatıyor: "Mimarlar Odası kanunla kurulmuş bir meslek birliği. Türkiye'deki 36 bin mimarı temsil ediyor. İSMD ise bir sivil toplum kuruluşu. Türkiye'deki mimarların yaklaşık 1000 tanesi gerçekten mimarlık yapabiliyor. İşte bu insanların Mimarlar Odası gibi büyük bir yapı içerisinde temsil edilmesi çok zor. Yoksa biz Mimarlar Odası'na karşı değiliz. Öyle bir imaj var maalesef ve bu bizi rahatsız ediyor, üzüyor."
Seçilecek altı projeye 5'er bin YTL ödül verilecek
Türkiye'de sayıları 8 bini bulan mimarlık lisans ve yüksek lisans öğrencilerine açık olan 'İstanbul'un Liman Bölgelerinin Dönüştürülmesi Sürecinde Alternatif Öneriler' başlıklı yarışmayla ilgili soru-cevap süreci 13 Ocak'ta sona erecek, proje son teslim tarihi ise 3 Mart olarak belirlenmiş. S.O.S. İstanbul adıyla da bilinen yarışmanın sonuçları 17 Mart 2006'da açıklanacak ve altı adet 5 bin YTL'lik eş ödül verilecek. Yarışmanın jürisi Cem İlhan, Doğan Hasol, Emre Arolat, Ersen Gürsel, Haydar Karabey'den oluşuyor. Yedek jüri üyeleri ise Boran Ekinci ile Mutlu Çilingiroğlu.
İSMD, yarışmaya katılan projeleri sergilemeyi ve kamuoyuyla tartışılması için olabildiğince geniş katılımlı, açık bir kollokyum düzenlemeyi de tasarlıyor. Ödül töreni, sergi açılışı ve kolokyum-panelin, Nisan 2006'daki İstanbul Mimarlık Bienali sürecinde yapılması düşünülmekte. Yarışmayla ilgili tüm sorular için iletişim platformu olarak
Arkitera Forum (www.arkitera.com) kullanılıyor. Tel: 0212 292 43 80