Birgün Gazetesi'nden Olgu Kundakçı'nın haberine göre, İstanbul’da gaz ihtiyacını karşılamak için Kadıköy’de 1800’lü yılların sonlarında inşa edilen Hasanpaşa Gazhanesi’nin kültür merkezi olması için restorasyon çalışmaları başladı. Kentin en eski endüstriyel yapılarından biri olan Gazhane, kapatıldığı 1993 yılından bu yana kaderine terk edilerek harabeye döndü. İstanbul Teknik Üniversitesi tarafından hazırlanıp 2001’de 2 No’lu Koruma Kurulu tarafından onaylanan restorasyon projesi yıllarca hayata geçirilemedi. İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Hasanpaşa Gazhanesi’nin uygulama projesi için ihale açarak projenin uygulanmasına hizmet alımı yöntemiyle üniversiteden bağımsız olarak başladı. Koruma Kurulu tarafından onaylanan projenin müellifi İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Bölümü’nden Yrd. Doç. Dr. Gülsün Tanyeli, “Belediye, uygulama projesini bizim dışımızda bir hizmet alımıyla çözümleme yoluna gitti. Biz kendi açımızdan değil, yapıların daha uzun süre yıpranmaması için proje müellifi olarak bu duruma karşı çıkmadık. Yeter ki o varlık tükenmeden korunabilsin. Uygulama projesi bizim onaylanmış projemize farklılık getiren bir yaklaşım içermiyor ” dedi.
Ayakta kalan tek gazhane
Gazhane’nin kapatılmasından bu yana geçen 21 yılda yapıların yıprandığını belirten Tanyeli, “Yapılar bu süreçte restore edilmeyip kullanılmayınca, dış etkenler yapılardaki problemleri fazlalaştırdı. Bu durum restorasyon müdahalelerinin oranını değiştiriyor. İstanbul’da 5 tane gazhane var. O gazhanelerin bugün bazıları tamamen ortadan silindi. Dolmabahçe’deki gazhanenin sadece bir tane gazometresi kaldı. Yedikule Gazhanesi’nin bazı binaları ayakta ama parça parça satıldı. Hasanpaşa Gazhanesi ise İstanbul’daki gazhaneler arasında en iyi durumda olan endüstri mirası” diye konuştu.
Hasanpaşa Gazhanesi’nde yaklaşık 33 dönümlük arazide korunması gereken kültür varlığı olarak tescilli 20 adet yapı bulunuyor. Projede sanayi yapıları enstitüsü, enerji müzeleri, atölyeler, sergi salonları, sinema, çocuk bilgilendirme evi yer alıyor. Hasanpaşa Gazhanesi’nin kültür merkezine dönüştürülmesi, 2010 Avrupa Kültür Başkenti Ajansı’nın da en iddialı projelerinden biriydi, ancak uygulanamamıştı.
Hurdalık, kömür deposu, otobüs garajı...
Hasanpaşa’da işletme imtiyazı 1891’de 50 yıllığına Parisli sanayici Charles George’a verilen gazhane, 1892 yılında hizmet vermeye başladı. Gazhaneye 1960’lara kadar kapasite artışıyla birlikte parça parça yapılar eklendi. 1993 yılında üretime son veren gazhane, üretimin durmasıyla kaderine terk edildi. Gazometreleri söküldü, zaman içinde hurdalık, kömür deposu, otobüs garajı, İETT deposu olarak kullanıldı. Gazhane yapıları kalan parçaları da sökülmeden 1994 yılında sit alanı ilan edildi. 1998 yılında kurulan Gazhane Çevre Kültür ve İşletme Kooperatifi yıllarca Hasanpaşa Gazhanesi’nin korunması için mücadele verdi.