Depremlere ve yangınlara rağmen 544 yıldır ayakta kalmayı başaran dünyanın ilk alışveriş merkezi olan Kapalıçarşı, çökme tehlikesiyle karşı karşıya kaldı.
Yıllardır ihmal edilen çarşının kubbelerinde hırsızlık nedeniyle kurşun kalmadı. Çarşının çatısındaki kurşunların yerini çingene kiremidi diye adlandırılan kiremitler aldı.
Dükkânının damı akan esnaf, Anıtlar Kurulu iznini beklemek yerine, gecekondu tamir eder gibi çatıyı onarma yoluna gitti. Esnaf, dükkân birleştirmek için yıllarca kontrolsüz kazılar yaptı.
Eminönü Belediye Başkanı Nevzat Er, tüm bu olumsuzluklar nedeniyle Kapalıçarşı'nın her an çökebileceğini belirterek, şunları söyledi:
Zemine kadar inmişler
"Yıllarca süren bir talan sonunda çatıdaki kurşunların tamamı çalınmış. Yağan yağmur direkt yapının temeline iniyor. Çarşıda her an bir çökme yaşanabilir. Tarihi yapı sahipsiz kalınca esnaf da elinden geleni ardına koymamış. Yani tarihi yapının yıkılması için elinden ne geliyorsa yapmış. Yapının aynı zamanda taşıyıcı sistemi olan duvarlar yıkılarak, dükkânlar birleştirilmiş. Zemin kazılmış, depolar yapılmış. Uzun yıllar 'çivi çakılamaz' denilen yapıda isteyen istediğini yapmış. Kimse ne yapıyorsun, diye sormamış."
Çarşı esnafının, kontrolsüz tadilat ve genişletme işlemi sırasında tarihi yapının taşıma sistemlerine bilmeden hasar verdiğini kaydeden Er, şöyle devam etti:
"Çarşıya bitişik dükkânlar satın alınmış. Aradaki duvarı yıkıp büyük mağazalar yaratılmış. Kimse 'Dur' dememiş. Günlerce kazılar yapılarak zemine inilmiş. Hesapta burası arkeolojik sit alanı, ama sahipsiz.
Dileyen istediğini yapmış. Tarihi yapıya adeta dinamit yerleştirilmiş. Bunlar artık durdu, ancak tehlike geçmiş değil. Çarşının etrafındaki güzelim tarihi hanlarda da durum aynı. Hanlığını yitirmiş durumdalar."
Eski haline getirilecek
Çarşı esnafı ve İstanbul Ticaret Odası'yla birlikte Kapalıçarşı'yı düzenlemek için çalışmalar yaptıklarını kaydeden Er, şöyle dedi:
"5366 sayılı yasa 'Yıpranan tarihi ve kültürel taşınmaz varlıkların yenilenerek korunması ve yaşatılarak kullanılması' için bize yetki veriyor. Bu sorunu, bu kanunla çözebiliriz. Kapalıçarşı yenileme çalışmamız da şu an Bakanlar Kurulu'nda. Kararın onaylanmasını bekliyoruz."
300'ün üzerinde dükkân birleştirildi
Kapalıçarşı'daki yaklaşık 3 bin 600 dükkân, dünyanın en pahalı gayrimenkulleri arasında yer alıyor. Çarşıda işlek bir noktadaki dükkân, büyüklüğüne bağlı olarak metrekaresi 50 bin ile 100 bin dolar arasında değişen fiyatlardan el değiştiriyor. Günde ortalama 400 bin kişinin gezdiği çarşıda, dükkânlarını yetersiz bulan esnaf, aralardaki duvarları yıkarak iki dükkânı birleştirme yoluna gidiyor. Resmi kayıtlara göre 1990 ile 2004 yılları arasında 300'ün üzerinde benzer uygulama yapıldı. 2004 yılında yapılan yasal bir düzenlemeyle bu uygulamalar sona erdi.
'Dünyaya rezil oluruz'
Çarşıda yapıya zarar veren tüm uygulamaların bertaraf edileceğini kaydeden Er, "Hanlar özgün haline getirilecek. Birleştirilen dükkânlar yeniden eski haline döndürülecek. Eğer bunu en kısa sürede yapmazsak dünyanın ilk alışveriş merkezi olan Kapalıçarşı çöker. Dünyaya rezil oluruz" dedi.