Issızlığın ortasındaki Ani Harabaleri nde turist gruplarına rastlanıyor (üstte ve altta). Rus işgali yıllarından Kars a kalan Baltık mimarisi. fotoğraflar: Tarık Işık
Kars’a sadece 45 kilometre uzaklıkta, Doğu Anadolu’nun en ihtişamlı antik kentini, Ani’yi gezerken, 938 yıl önce yaptırılan Ebul Menucehr Camisinin penceresinden, günümüzde sadece Türkiye’ye ve Ermenistan’a basan ayakları ayakta kalan İpek Yolu köprüsünü, iki ülke arasındaki sınırı kıvrıla kıvrıla çizen Arpaçay Nehri’ni seyrediyor ve Türkiye’nin 15 marka kentinden biri olmasına karşın, Kars’ın neden ‘sürgün yeri’ ilan edildiğine anlam vermeye çalışıyoruz.
Kars sadece Ani’den ibaret değil. Sarıkamış, kar kalitesi, kayak pisti ve ulaşım bakımından dünyanın en iyi kayak tesislerinin başında gösteriliyor. Türkiye’deki 400 kuş çeşidinden 250’sine ev sahipliği yapan Kuyucuk Kuş Gölü, damaklara bayram ettiren yemekleri, Kars denilince ilk akla gelenlerden sadece birkaçı. Nobel ödüllü yazar Orhan Pamuk’a da ilham veren kent, bugünlerde, silkinip ayağı kalkmak için büyük bir mücadele veriyor.
Kars’taki potansiyeli ve değişimi görmek için birkaç günlüğüne geldiğimiz kentte, ‘Doğu Anadolu’da Kültür Turizmi İçin İttifaklar Birleşmiş Milletler Ortak Programı’nı da yakından görme fırsatı buluyoruz. BM Ortak Programı İletişim Uzmanı Ayşegül Oğuz, programın doğal ve kültürel zenginliklerinden yararlanarak Kars’ta turizm sektörünü geliştirmeyi, istihdam yaratmayı ve gelir getirici faaliyetlerin artmasını hedeflediğini anlatıyor.
Kültür ve Turizm Bakanlığı ve BM kuruluşları teknik destek ve uzmanlıklarını sunarak Kars’ta kamu ve özel sektör tarafından yürütülen çabalara destek sağlıyor.
Kars’ın zengin ve renkli kültürel geçmişi elindeki en önemli kozlardan biri. Türkler, Kürtler, Ermeniler, Ruslar ve Gürcüler... Kent, 1878 Osmanlı-Rus Savaşının ardından Ruslara savaş tazminatı olarak verilmiş.
Çarlık yönetiminin militarist yapısına inat, ellerine silah almayı reddettikleri için 1878 Rus işgalinin ardından Kars’a ve köylerine ‘sürülen’ Malakanlar’dan geriye topu topu 20 kişinin kaldığını bilmek ise insanın içini acıtıyor. Kars’ın, barışseverliği ve çalışkanlıkları ile tanınan Malakanlara, kendilerine kaşar ve gravyer peyniri yapımını öğrettikleri için ödeyemeyecekleri bir minnet borçları var.
Her ne kadar nüfus cüzdanına ‘Mehmet Ali Eker’ yazsa da Mihail Palonin İncesu köyünden. 62 yaşındaki Malakan, soydaşlarının mecburi göçünü anlatırken, gök mavisi gözleri daha da hüzünlü bakıyor. “Sayımız azdı. Gençlerimiz Müslümanlarla evlenemezdi. Çünkü aramızda din farkı vardı. Bize kız verilip alınmazdı. Biz de vermezdik. Daha da azaldık. Çözümü göç etmekte bulduk” diyor Mihail Palonin. Akrabaları Rusya’dan ABD’ye gitse de kendisi Müslüman olan eşiyle Kars’ta kalmayı tercih etmiş.
Kars’ın bilinçli veya bilinçsiz olarak yanlış tanıtılması da çözülmesi gereken sorunların başında geliyor. İstanbul’dan Kars’a, uçakla gitmek iki saat, Ankara’dan ise 1 saat 10 dakika. Uçak bileti erken alındığında otobüsten bile ucuza geldiği düşünüldüğünde, kilometrelerin bir anlamı olmadığı gün gibi ortaya çıkıyor. Terör olayı yaşanmayan Kars’ın sokaklarında, hatta köylerinde, İstiklal caddesinden çok çok daha güvenli bir ortamda gezebilirsiniz.