Köylüler İstediği Zaman İmza Toplayıp Muhtarı Devirebilecek
1924 tarihli Köy Kanunu, İçişleri Bakanlığı’nda hazırlanan
ve Bakanlar Kurulu’na sunulması beklenen yasa tasarısı ile
kökten değiştirilecek. Tasarı aynen kabul görürse köylüler imza
toplayarak muhtarı devirebilecek, uygulama tutarsa diğer mahalli idareler için
de yaygınlaştırılacak. Tasarı ile, bir köyün adı, köy
meclisinin talebi ve valinin uygun görüşle teklifi üzerine İçişleri Bakanlığının
onayı ile değiştirilebilecek. Böylece sayısı 12 bine varan ismi değiştirilen
köyler ‘isterlerse’ eski isimlerini vali ve İçişleri Bakanlığı’nın onayıyla geri
alabilecek. Yapılacak diğer değişikliklere göre ihtiyar meclisi kaldırılacak,
muhtarlara ayda 800 ile 400 TL arasında değişen ödenek verilecek.
TBMM’nin ilk kabul ettiği kanunlar arasında yer alan 442 sayılı Köy
Kanunu hazırlandığında, Türkiye nüfusunun yüzde 85’i köylerde,
yüzde 15’i ise şehirlerde yaşıyordu. Aradan geçen 86
yılda oran tam tersine döndü.
Günümüzde nüfusun yüzde 82’si şehirlerde,
yüzde 18’i ise köylerde yaşıyor. Türkiye’deki köy sayısı 34 bin
146, köy altı yerleşim yerleri sayısı ise 47 bin 81. Adrese Dayalı Nüfus Kayıt
Sistemi 2008 Nüfus Sayımı sonuçlarına göre toplam köy nüfusu 12
milyon 47 bin 755.
A’dan Z’ye yenilenecek Köy Kanunu’nda şu
değişiklikler yapılacak:
KÖYLER ÜÇE AYRILIR: Köyler nüfuslarına göre üç gruba
ayrılacak; nüfusu 1501’den yukarı köyler birinci grup, nüfusu 251’den 1500’e
kadar olan köyler ikinci grup, nüfusu 250’ye kadar olan köyler ise üçüncü grubu
oluşturacak.
UYDU İLE TAKİP: Yeni kurulan bir köyün sınırları, kuruluşu
izleyen üç ay içinde tespit edilecek. Sınır ihtilafını en aza indirecek modern
ve bilimsel kıstaslar kullanılacak. Coğrafi koordinatlar esas alınacak.
SINIRA VALİ FORMÜLÜ: Köylerin kendi aralarındaki veya köyler
ile belediyeler arasındaki sınır uyuşmazlıkları, kaymakamın görüşü alınmak
suretiyle vali tarafından karara bağlanacak.
ESKİ KÖY İSİMLERİNE ÖZGÜRLÜK: Köyün adı, köy meclisinin
talebi ve valinin uygun görüşle teklifi üzerine İçişleri Bakanlığının onayı ile
değiştirilebilecek. Maddenin gerekçesinde yerleşim yerlerinin adları konusunun
‘istikrar içinde korunması’nın haberleşme ve iletişim açısından önemine dikkat
çekildi. Gerekçede, yerleşim yeri sakinlerin kendi yaşadıkları yerle ilgili bu
en temel konuda söz sahibi olabilmelerinin öneminin altı çizilirken, “Ad
belirlemede çok basit ve seçilmişlerin tercihini ön plana çıkaran bir sistem
benimsemiş, ama istikrarı sağlamak için de bir onay şartı koymuştur” denilerek
eski isimlere dönüş vizesi verildi.
İHTİYAR HEYETİ TARİH OLUYOR: 1924 tarihli yasada bulunan köy
derneği kaldırılacak. İhtiyar meclisinin adı ise ‘Köy Meclisi’ olarak
değiştirilecek. Köy meclisi; birinci grup köylerde muhtarın başkanlığında sekiz
üyeden, ikinci grup köylerde muhtarın başkanlığında altı üyeden, üçüncü grup
köylerde muhtarın başkanlığında dört üyeden oluşacak.
GÖREVLER GÜNCELLENDİ: 1924 yılı şartlarında tanımlanan köy
idaresinin görevleri de yeniden tanımlandı. Örneğin, köy namına nalbant, bakkal,
arabacı dükkanları yaptırmak, bir adamın suda veya başka suretle başına bir
felaket gelince onu kurtarmak gibi görevler yeni taslakta yok. Bunların yerine
yol, su ve kanalizasyon gibi tesis-lerin bakımı, onarımı ve işletilmesi,
çevrenin korunması gibi maddeler eklendi.
MUHTARA BİR AY İZİN: Tasarıda köy muhtarının izin hakkı
açıkça belirtiliyor. Buna göre muhtarlar bir ay yıllık izin kullanabilecek. Köy
muhtarlarına köy gruplarına göre; Birinci grup köylerde 14 bin, ikinci grup
köylerde 11 bin, üçüncü grup köylerde 7 bin gösterge rakamının devlet memurları
için belirlenen aylık katsayı ile çarpımı sonucu bulunacak miktarda net ödenek
verilecek. Bu da 800 ile 400 TL arası bir miktara denk geliyor.
MUHTAR HER AN GİDEBİLİR: Köy muhtarı ve meclisin kanunlarla
kendilerine verilen görevleri yapmamaları ve bu durumun kamu hizmetlerinde
aksamaya yol açması durumunda, köyde kayıtlı seçmenlerin yarıdan bir fazlası,
mahallin en büyük mülki idare amirine yazılı başvurarak muhtar ve meclisin geri
çağrılmasını isteyebilecek. Tasarının gerekçesinde, “Bu usulün zamanla diğer
mahalli idareler içinde uygulanmasının yararlı olacağı, demokrasimiz açısından
katkı sağlayacağı değerlendirilmektedir. Bu açıdan köy idarelerindeki geri
çağırma uygulamaları pilot uygulama hüviyetinde olacaktır” ifadesinin bulunması
da dikkat çekti.
KÖY BEKÇİSİ JANDARMA GİBİ: Yasaya göre; köyde muhtarın
gözetiminde emniyeti sağlamakla görevli olarak köy bekçisi çalıştırılabilir.
Silahlı olan köy bekçileri kendilerine karşı gelenler, jandarmaya karşı gelmiş
gibi ceza görecek.
İMECE İŞLEVSİZ KALDI: 1924 tarihli kanunun 15’inci
maddesindeki “Köy işlerinin birçoğu bütün köylü birleşerek imece ile yapılır”
hükmü işlevsiz kaldığı için kaldırılacak.
VERGİDE POZİTİF AYRIMCILIK: Kamu hizmetine ayrılan veya
kamunun yararlanmasına açık, gelir getirmeyen taşınmazları ve bunların inşa ve
kullanımları ile iş makinesi alımı işlemleri KDV, ÖTV gibi her türlü vergi ve
harçlardan muaf tutulacak. Ayrıca köy yerleşim planına göre köyde ikamet eden
evi bulunmayan ihtiyaç sahiplerine arsa verilmesi düzenlemesi genişletilerek
köye dönüş de teşvik edecek şekilde köy nüfusuna kayıtlı olanlar da kapsam
altına alınacak.
KÖYLER BİRLİĞİ KURULACAK: Türkiye Köyler Birliği adı altında
yeni bir birlik kurulacak. Birliğin amacı köylerin menfaatlerini korumak, köyler
arasında yardımlaşma ve işbirliğini teşvik etmek olarak belirlendi.
BELEDİYE DESTEĞİ ZORUNLU: Mücavir alana dahil edilen köylere
belediyeler tarafından yol, su, kanalizasyon ve katı atık hizmetlerinin
sunulması zorunlu hale getirilecek.