Swissotel'de düzenlenen ve Türkiye İMSAD ile üyesi 29 dernek ve Türkiye Deprem Vakfı (TDV) işbirliğiyle hazırlanan 'Deprem Manifestosu'nun açıklandığı basın toplantısında konuşan Türkiye İMSAD Yönetim Kurulu Başkanı Dündar Yetişener, 1966'da Muş'ta meydana gelen ilk büyük depremden 47, son büyük deprem olan 17 Ağustos 1999 Kocaeli depreminden 14 yıl sonra yeniden deprem konusunu gündeme getirmek, acilen yapılması gerekenler konusunda uyarılarda bulunmak ve kamuoyunun dikkatini yeniden binalara çekmek istediklerini kaydetti.
Dündar Yetişener: Sadece anmakla yetinmek istemiyoruz
Depremlerin, büyük can kayıplarıyla birlikte ekonomi için de büyük maliyetler oluşturduğuna dikkat çeken Yetişener, "Bugün 1999 Kocaeli depremini sadece anmakla yetinmek istemiyor; tüm sosyal paydaşlarımızın da katkılarıyla hızlı çözümler üretilmesini ve hayata geçirilmesini istiyoruz" diye konuştu. Bu anlamda hedef olarak belirledikleri 'güvenli yapılaşma'nın can kaybını önlemekle kalmadığını, felaketlerin minimum ekonomik hasarla atlatılmasına da önemli katkı yaptığını vurgulayan Yetişener, kamuoyunun bu konuda harekete geçirilmesinin önemine işaret etti. Yetişener, bir binanın ortaya çıkmasında, tasarımcı, malzeme ve yüklenici olmak üzere üç bileşenin öne çıktığını ifade ederek, "Dünyada rekabet edebilen, kaliteli ve standartlara uygun üretim yapan, yeterli kalite ve standartta malzeme sunan Türkiye İMSAD üyesi malzeme üreticileri olarak; yapılarımızın, malzemelerimizle doğru bir proje süreciyle deprem riski taşımadan yapılabileceğini biliyor ve bunun için çalışıyoruz" şeklinde konuştu.
Kentsel dönüşüm konusuna da değinen ve ülkedeki toplam yapı stoğunun yüzde 25'inin, yani 6,5 milyon riskli binanın yenilenmesinin gündemde olduğunu söyleyen Yetişener, bundan 20 yıl sonraki kuşakların yeni bir kentsel dönüşüm maliyetinin altına girmemesi için 'no name' ürünler yerine güvenli malzemelerin kullanıldığı, güvenli yapılar inşaa etmek zorunda olunduğunu kaydetti ve ilgili tüm paydaşlara, "Binaların yapımından ilgili standart ve yönetmeliklere uyun; küçük tasarruflar için büyük riskler almayın, dünyanızı karartmayın" şeklinde seslendi.
Hasan Boduroğlu: Hala gerçek bir deprem farkındalığı yaratamadık
Her 17 Ağustos'un bir anma günü olduğunu aktaran TDV Yönetim Kurulu Başkanı Prof. Hasan Boduroğlu da, ancak hala gerçek bir deprem farkındalığı yaratılamamasından yakındı. Aradan geçen 14 yılın uzun bir süre olduğunu ve zorunlu deprem sigortası düzenlemesi, Yapı Denetim Kanunu, Afet Sigortaları Kanunu, Ulusal Deprem Stratejisi ve Eyle Planı 2023 (UDSEP 2023) gibi mevzuata yönelik bazı çalışmalar da yapıldığını belirten Boduroğlu, ancak sonuca yönelik çok az iş yapılabildiğini ifade etti. UDSEP 2023'ü bu konuda atılan adımların en önemlilerinden biri olarak tanımlayan ve altında Bakanlar Kurulu imzasının olmasının bağlayıcı olması açısından önemine vurgu yapan Boduroğlu, ancak bu konuda herkese önemli görevler düştüğünü ve katılımın artırılması gerektiğini söyledi. Boduroğlu, "Asıl önemsediğimiz husus, sivil toplum kuruluşlarının kendi konularını ilgilendiren eylemlerde doğrudan AFAD'a ve onun ilgili organlarına görüş ve önerilerini iletebilecekleri, kendi aralarında da paylaşarak geliştirebilecekleri bir platformun oluşturulmasıdır" dedi. Ülkenin gündemindeki 'kentsel dönüşüm' yasasının uygulamasında hala çeşitli sıkıntılarla karşılaşıldığını, çarkın döndürülemediğini belirten Boduroğlu; proje kapsamında depreme karşı önlemlerin alınması hedeflenirken, diğer afet türlerine davetiye çıkarılması endişesini aktardı. Boduroğlu, deprem hazırlığı ve kentsel dönüşüm konularının sadece mekansal düzeyde ele alınamayacığını; depremin yanısıra sel, ısı adaları oluşumu, hava kirliliği ve toplumsal huzursuzluk gibi konuların da ihmal edilmemesi gerektiğini söyledi. Bir soru üzerine TMMOB düzenlemesine de değinen Boduroğlu, bütün yetkilerin Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'nda toplanmakta olduğuna işaret ederek; söz konusu yasa düzenlemesinin bir gecede yapılmaması, tartışılması gerektiğini sözlerine ekledi. Sağlıklı yapılaşma için etkin yapı denetiminin öneminin altını çizen Boduroğlu, bunun için 'yetkin mühendislik' yolunda adımlar atılması ve 'mesleki risk sigortası' uygulamasının benimsenmesi gerektiğini kaydetti.
Kutay Özaydın: Planlamada noktasal düzenlemelerden kaçınılmalı
Konuya sadece bina ölçeğinde bakılmaması, altyapının da olası depremler göz önünde bulundurularak inşa edilmesi gerektiğine dikkat çeken TDV Genel Sekreteri Prof. Dr. Kutay Özaydın ise depreme dayanıklı yapılaşmanın çeşitli aşamalardan oluştuğunu belirterek, şunları söyledi:
"Bu aşamaların her birinde bilimsel yöntemler esas alınmalı, iyi malzeme kullanılmalı, kanun ve yönetmeliklere uyulmalı, denetim konusu ihmal edilmemeli ve kamu yararı öncelikli olmalı. Tüketicinin, depreme dayanıklı yapılaşma talep etmesi sağlanmalı. Kentsel dönüşüm konusunda şu ana kadar yapılan uygulamalar, daha çok bir 'semtsel dönüşüm' izlenimi uyandırıyor. Bu konuda önceliğimiz, daha bütüncül yaklaşmak olmalı. Tasarlanan uygulamaların kamuya açık, şeffaf süreçler olması, insanlardaki rant endişesinin önüne geçilebilmesi için önemli".
Depreme karşı güvenli bir yapılaşma için özellikle planlamanın öneminin altını çizen Özaydın'ın, önerileri ise şöyle:
* Öncelik büyük ölçekli planlama olmalı; noktasal planlar, içinden çıkması daha zor sorunlar doğurabilir,
* Planlama çalışmalarında katılımcılık sağlanmalı,
* Planlama çalışmaları sonucu oluşacak rantın adil paylaşımı sağlanmalı,
* Planlama aşamasında altyapı ihmal edilmemeli,
* Her türlü uygulama, tekniğine uygun biçimde, standartları karşılayan malzemelerle, denetlenerek yapılmalı,
* Toplumsal kaynaklar daha verimli kullanılmalı; hedef, daha kısa sürede daha çok bina inşa etmek olmamalı.
Toplantıda, Türkiye İMSAD Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Fethi Hinginar, Türkiye İMSAD Kentsel Dönüşüm-Yapı Güveliği Komitesi Başkanı ve Türkiye Deprem Vakfı (TDV) Yönetim Kurulu Üyesi M. Galip Sayıl, Türkiye İMSAD Kentsel Dönüşüm-Yapı Güvenliği Komitesi Koordinatörü, Yönetim Kurulu Üyesi Yener Gür'eş de hazır bulundu.