Kültür Yatırımları ve Varlıklarına Sağlanan Mali Teşvikler

Geçtiğimiz günlerde, 21 Temmuz ve 27 Temmuz tarihli Resmi Gazete'de 5225 sayılı "Kültür Yatırımları ve Girişimlerini Teşvik Kanunu" ve 5226 sayılı "2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu" çeşitli değişiklikler yapılmasını öngören kanun yayınlandı.

5225 sayılı kanunla kültür yatırımları ve girişimleri ile ilgili olarak ve 5225 sayılı kanunla da taşınmaz kültür varlıklarına yönelik bazı vergisel avantajlar kabul edildi. Bu yazımızda bu kanunlardan birincisi ile getirilen mali teşvikleri aktarmaya çalışacağız. Diğer kanunun getirdiği mali avantajları ise bir başka yazımızda irdeleyeceğiz.

Kültür Yatırımları ve Girişimlerini Teşvik Kanunu'nun amacı, "Bireyin ve toplumun kültürel gereksinimlerinin karşılanmasını; kültür varlıkları ile somut olmayan kültürel mirasın korunmasını ve sürdürülebilir kültürün birer öğesi haline getirilmesini; kültürel iletişim ve etkileşim ortamının etkinleştirilmesini; sanatsal ve kültürel değerlerin üretilmesi, toplumun bu değerlere ulaşım olanaklarının yaratılması ve geliştirilmesini; ülkemizin kültür varlıklarının yaşatılması ve ülke ekonomisine katkı yaratan bir unsur olarak değerlendirilmesi, kullanılması ile kültür merkezlerinin yapımı ve işletilmesine yönelik kültür yatırımı ve kültür girişimlerinin teşvik edilmesini sağlamak"tır (md.1). Kanunun kapsamı ise 2. maddede, münhasıran bu kanunun amacına yönelik faaliyetlerde bulunmak üzere kurulan yerli veya yabancı tüzel kişilerin yatırım veya girişimlerinin teşvik edilmesi, belgelendirilmesi ve denetlenmesi işlemlerine ilişkin usul ve esaslar olarak belirlenmiştir.

İnceleme konumuz kanun açısından kültür yatırımı, "Kanunun amacı doğrultusunda, kültür merkezleri ile her türlü kültürel ve sanatsal faaliyetlerin üretildiği, sergilendiği, eğitim ve öğretimi ile bunlarla ilgili bilimsel çalışmaların yapıldığı alan, yapı ve mekanların yapımına, teknolojik altyapıların kurulmasına veya donatılmasına yönelik yatırım faaliyetlerini", kültür girişimi ise "Kanunun amacı doğrultusunda, kültür merkezlerinin işletilmesi veya her türlü kültürel ve sanatsal faaliyetlerin üretilmesi, sergilenmesi, eğitim ve öğretimi ile bunlara ilişkin bilimsel çalışmaların yapılması faaliyetleri ile bu faaliyetlerin yapıldığı alan, yapı veya mekanların işletilmesini" ifade etmektedir.

5225 sayılı kanun kapsamında teşvik veya indirime konu edilebilecek kültür yatırımı veya girişimler ise;

a) Kültür merkezlerinin yapımı, onarımı ve işletilmesi.

b) Kütüphane, arşiv, müze, sanat galerisi, sanat atölyesi, film platosu, sanatsal tasarım ünitesi, sanat stüdyosu ile sinema, tiyatro, opera, bale, konser ve benzeri kültürel ve sanatsal etkinliklerin ya da ürünlerin yapıldığı, üretildiği veya sergilendiği mekanlar ile kültürel ve sanatsal alanlara yönelik özel araştırma, eğitim veya uygulama merkezlerinin yapımı, onarımı veya işletilmesi.

c) 2863 sayılı kanun kapsamındaki taşınmaz kültür varlıklarının, bu kanunun amacı doğrultusunda kullanılması.

d) Kültür varlıkları ile somut olmayan kültürel mirasın araştırılması, derlenmesi, belgelendirilmesi, arşivlenmesi, yayınlanması, eğitimi, öğretimi ve tanıtılması faaliyetleri olarak belirlenmiştir.

Bu faaliyetlere tanınabilecek teşvik unsurları kanunun 5. maddesinde belirlenmiştir. Bu teşvik unsurları şunlardır:

a) Taşınmaz mal tahsisi: Kültür yatırımları ve girişimleri için Kültür ve Turizm Bakanlığı'na, taşınmaz mal tahsis etme yetkisi verilmiştir. Bu tahsis, kiralama veya üst hakları da dahil olmak üzere irtifak hakkı tesisi biçiminde olabilecektir.

b) Gelir vergisi stopajı indirimi: Bu kanun uyarınca belge almış kurumlar vergisi mükellefi yatırımcı veya girişimcilerin, aylık sigorta prim bordrolarında bildirdikleri ve sadece belgeli yatırım veya girişimde çalıştıracakları işçilerin ücretleri üzerinden hesaplanan gelir vergisinin, yatırım aşamasında üç yılı aşmamak kaydıyla yüzde 50'si, işletme aşamasında ise yedi yılı aşmamak kaydıyla yüzde 25'i, verilecek muhtasar beyanname üzerinden tahakkuk eden vergiden terkin edilecektir. Bu istisna sadece belge almış kurumlar vergisi mükelleflerinin çalıştıracakları işçilere tanınmış, gelir vergisi mükelleflerinin çalıştıracakları personel istisna kapsamı dışında bırakılmıştır.

c) Sigorta primi işveren paylarında indirim: Bu kanun uyarınca belgelendirilmiş kurumlar vergisi mükellefi yatırımcı veya girişimcilerin, aylık sigorta prim bordrolarında bildirdikleri ve yalnızca belgeli yatırım veya girişimde çalıştıracakları işçilerin, prime esas kazançları üzerinden hesaplanan sigorta primlerinin işveren hissesinin, yatırım aşamasında üç yılı aşmamak şartıyla yüzde 50'si, işletme aşamasında ise yedi yılı aşmamak şartıyla yüzde 25'i, Hazine'ce karşılanacaktır. Bu indirim de yine sadece belge almış kurumlar vergisi mükelleflerinin çalıştıracakları personel için tanınmıştır.

d) Su bedeli indirimi ve enerji desteği: Kültür yatırımı ve girişimleri; su ücretlerini yatırım veya girişimin bulunduğu yörede uygulanan tarifelerden en düşüğü üzerinden ödeyeceklerdir. Bu yatırım veya girişimin elektrik enerjisi ve doğalgaz giderlerinin yüzde 20'si beş yıl süreyle Hazine'ce karşılanacaktır.

e) Yabancı uzman personel ve sanatçı çalıştırabilme: Belgeli yatırım veya girişimlerde, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nca verilen izinle yabancı uzman personel ve sanatçı çalıştırılabilecektir. Ancak bu şekilde çalıştırılan yabancı personelin sayısı toplam personelin yüzde 10'unu aşamayacaktır. Yabancı personel, en erken işletmenin faaliyete geçmesinin üç ay öncesinden itibaren çalışmaya başlatılabilecektir.

f) Hafta sonu ve resmi tatillerde faaliyette bulunabilme: Belgeli girişimler ile belge kapsamındaki diğer birimler belgede belirlenen çalışma süresi içinde hafta sonu ve resmi tatillerde de faaliyetlerine devam edebileceklerdir.

Kanunda, Kültür ve Turizm Bakanlığı bu kanunun uygulanmasına yönelik tercih ve öncelikleri belirlemeye yetkili kılınmış, girişimcilerin teşvik ve indirim unsurlarından yararlanan kültür yatırım ve girişimleri için başka bir teşvik mevzuatında da benzer teşvik ve indirimlerin bulunması halinde, bu teşviklerden sadece yatırımcı veya girişimcinin lehine olan hükümler uygulanacağı hükme bağlanmıştır.

Belgeli bir yatırımı veya girişimi Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın izni ile devralanlar da, kalan süre için, bu teşvik ve indirimlerden yararlanabileceklerdir.

Öte yandan bu kanun uyarınca belge alan yatırımcılar ve girişimcilere, -Vergi Usul Kanunu'nda belirtilen mücbir sebeplerle son verilmesi dışında- faaliyetlerini sona erdirmeleri ve bir yıl içinde tekrar başlamamaları halinde, yatırım aşamasında yararlandıkları istisna, muafiyet ve hakların parasal tutarını ilgili mevzuat hükümleri gereğince ödeme yükümlülüğü de getirilmiştir.