Gündemdeki yetkin mühendislik konusunu TMMOB Başkanı Mehmet Soğancı ile görüştük.
Yetkin mühendislik konusu özellikle mühendislik öğrencilerinin gündeminde ve geniş bir çevre tarafından tartışılıyor. Kökeni nedir bu tartışmaların?
TMMOB'un kendi içinde, odalarda yıllardır tartışılan bir konu 'uzmanlık, mesleki yeterlilik, mesleki eğitim'. 2. Mimarlar ve Mühendislik Kurultayı'nda ilk defa yazılı halde ortaya konmuştur. Farklı okullardan çıkan mühendis arkadaşların statü farklılığı vardır. Laboratuvarıyla, ders kitabıyla, hocasıyla daha gelişmiş olanaklara sahip bir eğitim kurumundan çıkan bir mühendisin, hiçbir yeterli donanımı olmayan, laboratuvarı olmayan, profesörü olmayan bir eğitimden çıkmış mühendisin arasında büyük fark vardır. Böylesi yetersiz koşullarda eğitim görmüş bir mühendisin yaptığı projeler de başarılı olmayacaktır. Bunu da kaba bir işsizlik modeli ile tartışamayız. Mühendislik, doğrudan insan yaşamını ilgilendiren bir konudur. Bu nedenle de TMMOB, mühendislerin yeterli donanıma sahip olmalarını ve gereğinde bu yeteneği kullanmalarını ister.
Eğitimi ve yaşam koşulları nedeniyle belli standartları yakalayamamış mühendislerin sürekli reddedilmesini engellemek için ne yapılabilir?
Türkiye'de yüzde 25'i işsiz ya da meslek dışı bir işte çalışan, mühendis-mimar- şehir plancısı topluluğunun meslek örgütüyüz. Yatırımın olmadığı bir ülkede, IMF ve Dünya Bankası politikaları gereği yapılan uygulamalarla mühendisin gözden çıkarıldığı bir ülkede mühendislik fakültelerine her yıl 35 bin yeni giriş var. Ortalama 25 bin yeni mezun arkadaşımız oluyor. Biz bu sayıların ülkemizde bir planlamanın olmadığının göstergesi olduğunu söylüyoruz. Yeni mezun arkadaşlarımızın yüzde 25'i ve giderek artacak bir orandaki kısmı bu ülkede ya mesleklerini yapamayacak ya da işsiz kalacak. Bu, bu ülkenin bir gerçeği. Yatırım yok. Sanayileşme yok. Sistemin gereği yetersiz (belki de çok kötü) eğitilerek mezun olan arkadaşlar var ve sonra zorunlu üyeliğin olduğu bir meslek örgütü TMMOB bunu çözecek. Doğal ki, böyle bir söz gerçekçi değil. Anlamlı değil. TMMOB, iş ve işçi bulma kurumu değil. TMMOB üyenin sorunlarının halkın sorunlarından ayrı tutulmayacağını ve sorunların emek ve meslek örgütlerinin ortak mücadelesi ile çözülebileceğini bilen ve bunu söyleyen bir örgüt. Önemli olan bu sözün gereklerini yapabilmek. Önemli olan bizi, mühendisleri, mimarları, halkımızı, ülkemiz insanını bu duruma düşüren, yoksullaştıran sistemi kavrayabilmek ve bunun değişimi için gerekeni yapabilmek. TMMOB işin bu tarafındadır.
Eğitime ne gibi bir geri besleme amaçlanıyor?
3-4 oda ancak böyle bir amaç koyabilmiştir. Üniversitelerin kendi içlerinde programları farklı olabilir; oda asgari eğitimi dayatabilir. Eğitime müdahale kısmı buradadır. Örneğin; laboratuvar olanakları yetersiz olan veya laboratuvarı olmayan bir üniversitenin kapatılması kararını oda alabilir. Bunun yanında TMMOB olarak üniversitelerin akreditasyonu gereklidir ve yabancı akreditasyon kurumları yerine TMMOB'un da içinde yer aldığı MÜDEK (Mühendislik Değerlendirme Kurumları) yaygınlaştırılmalıdır diyoruz. Bunun son noktası da, eğer bir bölüm akredite olmuyorsa kapatılır. Bu akredite olmayan bölümlerden çıkan öğrenciler de sürekli 'hayır'la karşılaşacaklarından o bölüm kendini düzeltmek zorunda kalacaktır.
TMMOB olumlu bakıyor
TMMOB bu konuda ne düşünüyor?
TMMOB'un görüşü yetkin/yetkili mühendisliğin olumlu olduğu yönündedir. Bunun dışında odaların veya kişilerin görüşleri kendilerini bağlar. TMMOB kararları yayınlarla ve raporlarla sunulmuştur.
TMMOB'un genel kabul ettiği kararlara göre mesleki denetimin yapılabilmesi, yetkili üyelerin tanımlanması, üyelerin mesleki çalışmaları süresince yaptıkları işleri ve tamamladıkları eğitimlere dayanan uzmanlıklarının odalarca belirlenmesi, belgelendirilmesi ve gerekli yetkili üyelerin kamuoyuna önerilmesini sağlamaktır. Bunun nasıl yapılacağını odaya devreder, oda da öğrenim programı, uygulama alanları, mesleki bilimsel gelişmeleri, ülkenin teknolojik durumunu, kamuoyunun ve üyelerin istemlerini dikkate alarak ve gerektiğinde oluşturacağı mesleki-bilimsel kurullara danışarak, üretilen ürün yada hizmetlerde kamu yararına mesleki denetimin sağlanması konusunda mesleğin uzmanlık konularını ve uzmanlığın hangi koşullara göre belgeleneceğini belirler. Bunun dışında TMMOB'a atfedilen her söz yalandır ve yanlıştır.
Mali Müşavirlik ve Avukatlıkta bu sistem yıllardır süregelen ve iyi bir şekilde işleyen böylesi bir süreç devam etmektedir. Neden mühendisim diyen; ama dünyadan, bilimden ve teknolojinin gelişmelerinden haberi olmayan bir kişiye iş vereyim ki? Yeterli olmayan bir insanla, neden böylesi insan odaklı bir meslekte böylesi bir risk alayım? Ama yeterli olmayan bir mühendis bir işe niyetlendiyse, bu durumda odanın görevi onu meslek içi eğitim aracılığıyla geliştirmektir. Belli konularda yetkin olanların dökümüne sahip olmanın yanında odanın bu tip bir yetiştirme görevi de vardır. TMMOB ve odaların bu ülkede 'mühendisleri mühendisleştirmek' gibi bir görevi vardır. Çünkü okullardan çıktım demekle olmuyor, okulların birçoğu asparagas. Yanlış yaparsa insanlar zarar görecek.
Mimarlık doktorluk, ebelik vb. gibi sağlıkla entegre olmuş bir meslek olarak kabul edildiğinden özel bir düzenleme yapılıyor. Mühendislik kavramları bunun dışındadır, ülke iç mevzuatları esastır.