Dünya Gazetesi'nden Canan Sakarya'nın haberine göre, Maden Kanun Tasarısı Meclis Sanayi Komisyonunda kabul edildi, maden ruhsatlarının ihale ile verilmesine ilişkin düzenlemeden geri adım atıldı. Tasarının en tartışmalı maddelerinden olan ruhsatların ihale ile verilmesine ilişkin madde sektörden gelen tepki ve eleştiriler de dikkate alınarak değiştirildi. Linyit, taşkömürü, altın, bakır, kurşun, demir başta olmak üzere sanayinin ve enerjinin önemli girdisini oluşturan 4. grup madenlerde arama ruhsatlarının ihale ile verilmesinin maden aramalarına olumsuz yansıyacağı, bu durumun ise hem cari açık hem de enerji açığını etkileyeceği dikkate alınarak ruhsatların ihale ile verilmesi düzenlemesinden vazgeçildi. Kabul edilen yeni düzenlemeye göre 4. Grup madenlerle mermer, granit, andezitin yer aldığı 2. Grup (b) bendi madenlerde ruhsatlar ihalesiz verilecek. Bunların dışındaki gruplarda ise ruhsat ihale ile verilecek.
Söz konusu maddenin görüşmeleri sırasında Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Nevzat Kavaklı, 4. Grup maden ruhsatlarının ihale kapsamı dışına çıkarılmasına ilişkin olarak, “4. Grup madenlerin enerji madenlerinden, endüstriyel hammaddeye, metalik madenlere kadar geniş bir yelpazesi var, bu alanda arama ruhsatlarının alınması daha fazla mali külfet gerektiriyor. Ülkemizin gerek cari açığı gerekse enerji açığı dikkate alındığında bu alandaki arama motivasyonunu güçlü kılmamız gerekiyor. İhale yöntemi ile ruhsat verilmesi bu motivasyonu olumsuz etkiyecekti” dedi.
Madencilik sektörü, ruhsatların ihale ile verilmesinin aramacılığa zarar vereceği, devlet eliyle risk sermayesini azaltılmasına neden olacağı ve hiç arama yapılmamış bir yerin maden varmış gibi ihale edilmesinin şirketleri arama yapamaz hale getireceği gerekçesiyle karşı çıkıyordu.
Yetkilendirilmiş tüzel kişilik
Tasarının en çok tartışılan maddelerinden olan ‘yetkilendirilmiş tüzel kişilik’ komisyonda şöyle tanımlandı: “Maden İşleri Genel Müdürlüğü’nce yetkilendirilen genel müdürlüğe verilmesi gereken rapor, proje ve her türlü teknik belgeyi hazırlamaya yetkili, şirket hisselerinin yarısından fazlasının sahibinin mühendis olduğu ya da bünyesinde nitelik ve nicelikleri yönetmelikle belirlenen mühendisler çalıştıran maden arama ruhsat sahibi ya da işletmesi olan tüzel kişiler.” Yetkilendirilmiş tüzel kişilere ilişkin uygulamalar, kanunun yayımı tarihinde itibaren bir yıl sonra yürürlüğe girecek. Bir yıllık süre içinde teknik nezaretçinin görevini sona ererse bu görev ve yetkiler bu sürenin sonuna kadar daimi nezaretçi tarafından sürdürülecek.
Rödovans yasağı geliyor
Komisyonda kabul edilen tasarıya göre, ruhsat sahipleriyle üçüncü kişiler arasındaki rödovans sözleşmeleri Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın iznine tabi olacak. İzin alınmaksızın yapılan rödovans sözleşmesiyle yürütülen madencilik faaliyetleri durdurulacak. Kamu kuruluşları hariç olmak üzere yeraltı kömür işletmelerinde maden ruhsat sahipleri, ruhsat sahalarında üçüncü kişilerle üretim faaliyetlerine yönelik rödovans sözleşmesi yapamayacak. Aksi takdirde rödovans sözleşmesi ile yapılan madencilik faaliyetleri durdurulacak.
Komisyondan geçen Maden Kanunu Tasarısı ne getiriyor?
Ruhsat devrine bakan onayı: Maden ruhsatları ve buluculuk hakkı devredilebilecek. Devir yapılmadan önce arama ve işletme ruhsatlarının devredildiği tarihteki ruhsat bedelinin iki katı tutarında devir bedeli alınacak. Devir bakan onayıyla gerçekleşecek. Bakan, bu yetkisini gerekli hallerde devredebilecek. İşletme ruhsat bedelinin yüzde 70’i genel bütçeye gelir kaydedilmek üzere ilgili muhasebe birimi hesabına, yüzde 30’u çevre ile uyum planı çalışmalarını gerçekleştirmek üzere ruhsatı veren idarenin muhasebe birimi hesabına teminat olarak yatırılacak.
Üç yıldan fazla üretim yapamayana 50 bin lira ceza: İşletme izni verildiği tarihten itibaren devlet hakkı alınacak. İşletme ruhsatı yürürlük tarihinden itibaren 3 yıl içinde alınması gerekli olan ÇED kararı, mülkiyet izni, işyeri açma ve çalışma ruhsatı ile genel müdürlüğün kayıtlarına işlenmiş alanlarla ilgili izinlerin genel müdürlüğe verilmesinden sonra işletme izni düzenlenecek. Süresi içinde yükümlülükleri yerine getirilmeyen ruhsatlar için her yıl 50 bin lira idari para cezası verilecek. İşletme ruhsat süresi sonuna kadar bu izinlerden dolayı işletme izninin alınamaması halinde ruhsat süresi uzatılmayacak. 5 yıllık sürede mücbir sebepler ve beklenmeyen haller dışında 3 yıldan fazla üretim yapmayan ruhsat sahiplerine 50 bin lira idari para cezası kesilecek.
ÇED ihlaline ruhsat iptali: ÇED ile ilgili karar, işyeri açma ve çalışma ruhsatı, mülkiyet izni olmaması halinde 50 bin TL tutarında idari para cezası uygulanarak bu alandaki işletme faaliyetleri durdurulacak. Bu ihlallerin 3 yıl içinde 3 kez yapıldığının tespiti halinde ise ruhsat iptal edilecek.
Tetkik engeline 20 bin lira ceza: Ruhsat sahibi veya vekilinin, mahallinde yapılan tetkik ve incelemelere katılmaması veya ruhsat sahibince herhangi bir nedenle tetkik ve incelemelerin engellenmesi halinde 20 bin TL, bu fiilin tekrarı halinde ise iki katı tutarında idari para cezası uygulanacak.
İzinsiz üretim faaliyet durdurma nedeni: Hammadde üretim izni olmadan üretim yapıldığının ve hammaddenin kamuya ait projelerde kullanıldığının tespit edilmesi halinde faaliyetler durdurulacak. Bu alanda üretilen hammadde için faaliyeti gerçekleştiren ocak başı satış bedeli kadar idari para cezası uygulanacak.
Sahalar birleştirilebilecek: Havza madenciliğini geliştirmek ve jeolojik yapıyı aydınlatmak amacıyla yeni oluşturulan alanlarla herhangi bir sebeple hükümden düşmüş, terk edilmiş veya taksir edilmiş sahalar, alan sınırlamasına bakılmaksızın birleştirilerek ihale edilebilecek.
Maliyet artışında ödeme kararı: Torba Kanun kapsamında fazla çalışma ücreti, yıllık izin, çalışma saatlerinin düşürülmesi ve asgari ücret artışından kaynaklanan maliyet artışlarının fiyat farkı olarak ödenebilmesinin yolu açılıyor.