Avrupa'yı Asya'ya bağlayan Boğaziçi Köprüsü'nün temeli, 20 Şubat 1970'te, dönemin Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay ile Başbakan Süleyman Demirel tarafından atıldı. 21 pare top atışıyla başlayan bu büyük proje öyle bir heyecan yarattı ki temel atma törenini izlemek isteyenler Kabataş ve Kadıköy'den iki şehir hatları vapuru ile tören alanına taşındı. Tören, Köprü'nün Anadolu yakasındaki ayaklarının yükseldiği Beylerbeyi şantiyesinde gerçekleştirildi.
Belgeler 1900'lü yıllarda "tüp geçit" benzeri bir projenin varlığını doğrulasa da Anadolu le Avrupa kıtalarını birleştirecek köprünün hazırlıkları ancak Cumhuriyet döneminde başladı. Boğaziçi Köprüsü'nün temeli, 21 pare top atışıyla 20 Şubat 1970'te atıldı. Avrupa'yı Asya'ya bağlayan köprünün Beylerbeyi ve Ortaköy ayaklarının kazısı aynı yılın Mart ayında başladı, 1971 yılında kulelerin montajı tüm hızıyla devam ederken İstanbul boğazının iki yakasını birleştirecek yapının biçimine dair işaretler de görülmeye başladı. 1972'nin Ocak ayında her iki çelik kule Boğaz'ın iki yakasında yükseldi. Kuleler tamamlanınca Ortaköy'den Beylerbeyi'ne kadar deniz yüzeyine, birbirine paralel iki kılavuz halat serildi ve halatlar aynı anda çekilerek boğazın iki yakası ilk kez birleştirildi. Köprünün silüeti de böylece ortaya çıktı.
10 Haziran 1972'de tellerin gerilim ve büküm işlemleri başladı ve bu çalışma köprünün açılışına kadar sürdü. İtalya ve İngiltere'de hazırlanan, içi boş kutular şeklindeki 60 adet tabliyeyi oluşturacak paneller, demonte halde denizyoluyla getirildi. Panellerin montajı Göksu birleştirme şantiyesinde başladı. Aralık 1972'de ilk tabliye, köprüye gerilen çelik halatlara salıncak sistemiyle monte edildi. İçi boş tabliyeler, kulelerin tepesindeki vinçler ve palangalar aracılığıyla askı halatlarına bağlandı. Paneller, köprünün ortasından iki uca doğru eşit şekilde yerleştirildi. 26 Mart 1973'te son tabliye de montajlandı ve ardından 60 adet tabliye birbirine kaynaklandı. Asya'dan Avrupa'ya ilk geçenler de köprü çalışanları oldu. Bu arada çevre yollarıyla viyadüklerin inşası da sürüyordu.
On binlerce kişi köprüyü yaya geçti
8 Haziran 1973'te ilk araçla geçiş denemesi yapıldı. 1973'ün sonlarında Haliç Köprüsünün yapımı tamamlandı, yollar bitti. 30 Ekim 1973'te açılış için tüm davetliler tören alanında yerini aldı. Köprü, onbinlerce kişinin Asya'dan Avrupa'ya yürüyüşüyle başladı. Vatandaşların kıtalar arasındaki yürüyüşü sürerken adımların çokluğu ve yoğunluğun köprü yüzeyine yayılması sonucu rezonans artışı had safhaya ulaştı. Köprü salıncak gibi sallanırken yıkılması korkusuyla yaya geçişlerine son verildi. Ertesi gün gazetelere yansıyan sütünlardan birinde şu örnek yer almıştı: "Köprüden arka arkaya tanklar geçse o derece risk oluşturmaz ama, bir tabur asker uygun adımla köprüyü geçmeye çalışırsa, ayakların aynı anda yere vurması nedeniyle bu daha büyük tehlikedir."
İlk gün köprüden kaç araç geçti?
440 milyon liraya mal olan köprüden İlk 24 saat içinde 28 bin 126 motorlu araç geçti. Yayalar ise kulelerin her dört ayağındaki asansörlerle köprüye çıkıp karşı yakaya yürüyebiliyorlardı. Ancak Boğaziçi Köprüsü'nde yaşanan intiharlar artınca yaya geçişleri de yasaklandı.
21 kişi ölümden kurtuldu
Açıldığı günden bu yana Boğaziçi Köprüsü yüzlerce intihara ve intihar girişimine sahne oldu. Köprüden boğaza atlayanlardan 21'i ise ölümden döndü. 28 Ocak 2009'da motosikletiyle köprüye gelen 32 yaşındaki Serdar Abdurrahman Taşkın, kendisini 60 metreden aşağı bıraktı. Üzerindeki mont paraşüt işlevi görüen Taşkın, ölüm girişimini kolu kırılarak atlattı.
Asma köprülerin ömrü 100 yıl olmaz
Yıldız Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. İbrahim Ekiz, Boğaziçi gibi bir asma köprünün yüz yıl ömrünün olmadığını belirtti. Prof. Ekiz, "100-150 yıllık rakamlar abartılı rakamlar. Köprüye çok iyi bakılsa dahi ömrü yüz yıl sürmez. Yapının bakımı ömrünü yüzde 50 arttırır. Asma köprülerin sistemi çok basit. 4 ana eleman üzerine kurulu. Taş köprülerin ömrü dahi 200 seneyle sınırlı. O nedenle bu köprüleri korozyondan korumak gerekiyor" dedi.
Köprünün bir kaç problem yaşadığını belirten Ekiz "Birkaç yıl önce halatı koptu. Bir iki yerden farklı halatların kopması tehlike yaratmaz ama aynı yerden halat koparsa tehlike oluşturabilir. Köprünün 4 ana elemanı var kablo dediğimiz çelik halatlar, ayak dediğimiz düşey kuleler, kabloların bağlandığı zemine gömülü ankraj blokları ve askı çubukları. Yatay yapıyı halatlar çekiyor. Yükü kabloya veriyor. Yük kablolardan ankraj bloklarına gidiyor. Zemine gömülü ankraj bloklara dikkat etmek gerekir. Askıların bağlandığı bu halatlar yorulmaya müsaittir. Köprüde sürekli bir ekip dolaşarak inceleme yapar. Bu askı çubuklarının bağlandığı yerde problemler çıkabiliyor" açıklamasında bulundu.
Köprüdeki metal yorgunluğuna da dikkat çeken Prof. Ekiz "Bir levhanın 90 derece bükülmesi ve bunun sürekli tekrarıyla yorulma oluşur. Metal özelliğini kaybedip kopabilir. Köprünün askı çubukları da değişik gerilmelere maruz kalabilir. Gerilim aynı noktada tekrarlandığında yorgunluk oluşur" dedi. Köprünün trafik yoğunluğu hesap edilerek yapıldığını belirten Ekiz, "Trafik yoğunluğu, deprem yükü bu gibi hususlar tek tek hesaplanarak boyutlandırılıyor. İşçilik, koruma ve metalin korozyona maruz kalmaması köprünün ömrünü uzatır" diye konuştu.
Rakamlarla Boğaziçi Köprüsü
İstanbul'un Ortaköy-Beylerbeyi semtleri arasında uzanan köprünün yapı mühendisliğini İngiliz Konsorsiyumu Freeman Fox&Partners gerçekleştirdi. Baş tasarımcısı Gilbert Robert. Yaklaşımlar ENKA tarafından inşa edildi. Köprünün alt yüklenicileri ise İngiliz Cleveland Bridge&Engineering Co. Ltd ile Alman Hochtief firmaları. Köprünün yapımında 35 mühendis 400 işçi çalıştı. Tamamen araçlarla dolu olduğunda köprünün orta noktası 90 santim aşağı sarkıyor.
Teknik bilgiler:
Toplam uzunluğu: 1560 metre
İki kule arasındaki uzunluğu:
1073 metre
Denizden yüksekliği: 64 metre
Genişliği: 39 metre (3'er
şerit)
Kullanılan çelik halat: 90 adet
Kulelerin yüksekliği: 165
metre
Kulelerin boyutu (tabanda): 7x5.20 metre
Kulelerin boyutu (tepede):
7x3 metre
Ana kabloların çapı: 58 santimetre
Maliyeti: O zamanın parasıyla
2 milyar 80 milyon liraya mal oldu
Günde kaldırma kapasitesi: 200 bin
ton
Tarihler
20 Şubat 1970: Temeli atıldı
Mart 1970: Ortaköy ve Beylerbeyi
ayaklarının kazısı başladı
Ocak 1972: Çelik kuleler yükseldi
Aralık 1972:
Çelik teller gerildi
26 Mart 1973: Son tabliye (zemin) yerleştirildi
1
Haziran 1973: Asfalt döküm işlemi tamamlandı
8 Haziran 1973: İlk kez araçla
geçiş yapıldı
30 Ekim 1973: 39 ay 19 günde tamamlanan köprü Cumhurbaşkanı
Korutürk tarafından açıldı
2 Mayıs 1974: Yaya geçişine izin verildi.
Ekim
1978: İntiharların artması üzerine yaya trafiğine kapatıldı
Ocak 2004: Bir
halat koptu, köprünün güvenliği tartışılmaya başlandı
3 Nisan 2006: Nakit
geçişler kaldırıldı, OGS'ye geçildi
22 Nisan 2007: İlk ışıklandırması
yapıldı, 1756 LED lamba kullanıldı
9 Ekim-30 Aralık 2008: Köprü
viyadüklerinde depreme karşı güçlendirme çalışmalarına başlandı
Bazı rakamlar:
İlk gün araç geçişi: 28 bin 126 adet
1973 ortalama araç
geçişi: 32 bin adet
1987 ortalama araç geçişi: 130 bin adet
2004 yılı
ortalama araç geçişi: 180 bin adet
2005'ten sonra yılda ortalama araç geçişi:
180-200 bin adet
İdeal araç geçiş sayısı: 160 bin adet
1973-2009 toplam
araç geçiş sayısı: 1.7 milyar adet araç
1973-2009 toplam gelir: 681 milyon
TL
İlk geçiş ücreti: 1 Lira
Bugünkü geçiş ücreti: 2.60 TL
2009 Ocak ayı
geliri: 12 milyon 152 bin 526 TL (Fatih köprüsü dahil)
Aydınlatma maliyeti: 5
milyon TL
Günde ortalama kaçak geçiş: 3-4 bin adet
Yılda ortalam intihar
eden kişi sayısı : 15-20 arası
Atlayıp kurtulan: 21 kişi
Notlar
İstanbul'un simgesi sayılan ve Asya ile Avrupa'yı birbirine bağlayan tek köprü olan Boğaziçi Köprüsü'nün, 1983 genel seçimleri öncesinde ANAP lideri Turgut Özal ile Halkçı Parti Genel Başkanı Necdet Calp arasında "satarım-sattırmam" tartışması ile özelleştirmesi gündeme geldi. Ancak aradan 25 yıl geçmesine rağmen özelleştirme olmadı.
18 Temmuz 2005'te, dünyaca ünlü pilot David Coulthard, aracıyla köprüden geçti. Avrupa'dan Asya'ya geçiş yapan Coulthard'ın aracı 263 kilometre hıza ulaştı.
Her yıl Ekim ayında yapılan Avrasya Maratonu nedeniyle sabah saatlerined araç trafiğine kapatılan köprü, binlerce kişinin yarıştığı bir piste dönüşüyor.
15 Mayıs 2005'te milli tenisçi İpek Şenoğlu ile dünyaca ünlü Amerikalı tenisçi Venus Williams, köprü üzerinde tenis maçı yaptı. Sabah saatlerinde yapılan gösteri maçı için köprünün bir Anadolu'dan Asya'ya geçiş yönü kapatıldı.