Genel seçimlerin ardından siyasi istikrar çabalarının hız kazandığı Irak’ta, yeniden yapılanma çalışmaları da sürüyor. Mesud Barzani yönetimindeki Kuzey Irak’ın inşası ise Türk firmalarının eliyle gerçekleşiyor.
Türk şirketleri geçen yıl Erbil, Süleymaniye, Dohuk ve Zaho başta olmak üzere bölgedeki imar faaliyetlerinden 800 milyon doların üzerinde gelir elde etti. Pastadan en büyük payı alan şirketlerden biri de Ordu Yardımlaşma Kurumu (Oyak). Irak Federal Kürt Bölgesi’ndeki inşaat ihalelerini kazanan Türk müteahhitler, çimento ihtiyaçlarını coğrafi yakınlık sebebiyle Oyak Grubu’nun Adana, Elazığ ve Mardin’deki fabrikalarından karşılıyor. Oyak’ın Kürt bölgesindeki çimento, kağıt ve gıda maddeleri satışından yaklaşık 100 milyon dolar gelir elde ettiği belirtiliyor.
Altı çimento fabrikasına sahip olan Oyak, 12,2 milyon tonluk yıllık üretim kapasitesiyle Türkiye’nin en büyük çimento üreticisi. Gıda sektörünün önemli markalarından birisi olan Eti ile de bölgede boy gösteren Oyak, nakliye, gıda ve dış ticaret gibi pek çok alanda da faaliyet gösteriyor. Grup firmalarından Oytaş, Kürt Federe Bölgesi’nin parlamento binasına ek yapılar inşa ederken, bakanlık konutları ile emniyet sarayı projelerini de yürütüyor. Oyak’ın kağıt şirketi ise Kürdistan Demokratik Partisi’nin yayın organı Xebat gazetesinin kağıt ihtiyacını karşılıyor.
Aksiyon dergisi, Irak’ın kuzeyindeki ekonomik kalkınmayı bu hafta masaya yatırdı. Derginin haberine göre, Irak petrollerinin satışından her ay 600 milyon dolar pay alan Kürtler, Habur’dan sağlanan geçiş ücretlerinin de eklenmesiyle büyüyen bir ekonomi haline geliyor. Bölgenin imarı için son iki senede 2 milyar dolar ayıran Irak Federal Kürt Bölgesi yönetiminin açtığı ihalelerin çok önemli bir bölümünü Türk şirketleri kazanıyor. Bölgede faaliyet gösteren Günay İnşaat’ın Proje Müdürü Nuri Tonay “Enflasyonun düşüp, kâr marjlarının azaldığı bir dönemde K. Irak’taki bu ekonomik yapılanma herkesi özellikle de Gaziantep, Mardin, Adana, Mersin hatta Kayseri ekonomisini bile rahatlattı. Türk inşaat şirketleri sadece geçen yıl bu bölgede 800 milyon doların üzerinde altyapı işi kazandı.” diyor.
İTÜ inşaat mühendisliği mezunu genç mühendis Ali Karababa ise müteahhitlik faaliyetlerinin ülke ekonomisine sağladığı katma değere dikkat çekerek, “Burada çimentoyu, demiri hatta çiviyi bile Türkiye’den getiriyoruz. Dolayısıyla ülkemizin bu bölgeden sağladığı katma değer herkesin yüzünü güldürecek seviyede.” diye konuşuyor. Bölgede faaliyet gösteren ancak isminin yazılmasını istemeyen bir başka işadamı ise çarpıcı bir karşılaştırma yapıyor: “Türkiye’nin dışa açılım hamlesinin ayaklarından olan Libya ve Irak yıllarca inşaat sektörünü ayakta tuttu ve ciddi bir döviz getirisi sağladı. Bugün bölgede iş yapan bir işadamı olarak şunu rahatlıkla söyleyebilirim: K.Irak gerek ödemeler gerekse ülkemiz ekonomisine katkı açısından Libya’dan bile büyük bir kazançtır. Yeter ki Libya’da yaptığımız hataları tekrarlamayalım.”
Bölgede inşaat denilince ‘Hanım Ağa’ lakaplı Diyarbakırlı işkadını Ferda Cemiloğlu akla geliyor. Üç yıl önce bölgeye gelen ve burada “Dicle İnşaat AŞ” adlı bir şirket kuran Cemiloğlu, Oyak gibi Kürt Özerk Yönetimi’nin İçişleri ve Kültür bakanlıklarını inşa ederek dikkatleri üzerine çekiyor. Halen bölgedeki birçok kamu ihalesi için davet alan Cemiloğlu, bölge ekonomisini “çok büyük bir pazar” sözleriyle özetliyor. Bölge yöneticilerinin Avrupa ve Amerika’dan dönen Kürt uzmanlar nezaretinde ciddi bir master plan hazırladıklarını ve 2007’ye kadar bütün altyapı sorununu çözmeyi hedeflediklerini anlatan Ferda Cemiloğlu, “Tek sorunumuz var, o da bu bölgede gelişmiş bir bankacılık sistemi yok. Ziraat veya Halk Bankası buraya gelirse bu sorun da ortadan kalkacak. Bölgedeki çimento fabrikaları mesela Mardin, Adana, Gaziantep ve Şanlıurfa fabrikaları talebi karşılayamıyor.” diyor.
Sadece Cumhurbaşkanı Celal Talabani’nin yönetimindeki Süleymaniye kentinin imarı için 2 milyar dolarlık bir ödenek ayıran Kürt hükümeti altyapı yatırımları konusunda 2006 yılı için 5 milyar doları gözden çıkarmış durumda. Türk şirketlerinin bölgedeki etkinliği sadece inşaat ile sınırlı kalmıyor. Gıda sektöründe ise dağ başındaki bakkaldan süpermarketlere kadar her yerde Ülker, Eti, Pınar, Yörsan, Saray markalarının tüm ürünleri satılıyor. Beyaz eşya alanında ise Arçelik, Beko, Vestel hemen her eve girmeyi başarmış markalar olarak öne çıkıyor. Türkiye İhracatçılar Meclisi verilerine göre Türkiye Irak’a 2005’te 2,1 milyar dolarlık ihracat gerçekleştirdi. Öte yandan Hak-İş Başkanı Salim Uslu, Kuzey Irak’ta Kürt yönetiminin binalarının yapılmasını eleştirerek, “Türkiye’nin bölge ülkeleriyle ilişkileri Milli Güvenlik Kurulu’nun sorunu oluyorsa firmaların birtakım hassas bölgelerde iş yapması da tartışılması gereken bir konudur.” değerlendirmesini yaptı.