Prof. Eldem'in cenazesi, 26 Ağustos 2005 Cuma Günü, saat 10:30’da İTÜ Mimarlık Fakültesi-Taşkışla Kampüsü’nda gerçekleşen törenden sonra Zincirlikuyu Mezarlığında defnedildi.
Soldan sağa: Orhan Safa, Kemal Ahmet Arû, Sabri Oran, Emin Onat , Nezih Eldem . Kemal Ahmet Arû arşivi. (Mimarlık Müzesi)
Nezih Eldem:
1921 İstanbul doğumlu Nezih Eldem, erken yaşta resim yapmaya başladı; 1935-46 arasında, 15 yaşında üyesi olduğu Güzel Sanatlar Birliği'nin bütün İstanbul ve Ankara sergileri ile Devlet Resim ve Heykel Sergileri'ne katıldı.
1944'te Güzel Sanatlar Akademisi (GSA) (b. MSÜ) Mimarlık Bölümü'nü bitiren Eldem, aynı yıl Yüksek Mühendis Mektebi (b. İTÜ) Mimarlık Bölümü'nde rölöve ve serbest resim dersleri öğretmeni oldu, kurumun Teknik Üniversite'ye dönüştürülmesinden sonra Bina Bilgisi Kürsüsü'nde Paul Bonatz 'ın asistanlığını yaptı. 1952'de İtalya'ya giderek Ponti'nin Milano Politekniği'ndeki derslerinin yanısıra bürosundaki bazı mimari ve endüstri ürünü tasarımlarına katıldı. İtalya'da kaldığı iki yıl boyunca Anıtkabir'in bu ülkede üretilen mozaik bezemelerinin ve tunç parmaklıklarının tasarım ve denetleme sorumluluğunu üstlendi. 1954'te doçent, 1962'de profesör olan Eldem, üniversitedeki görevini 1988'de emekli oluncaya kadar sürdürdü.
1949 tarihli ilk yapısı Ankara Belediye Başkanlığı Binası'nı "geleneksel taş yapı öğelerinin kalın kaplama taşlarıyla sadeleştirilerek kullanıldığı Yeni-Klasik bir deneme" olarak niteleyen Eldem'in; Sedad Hakkı Eldem ve Bonatz etkisinde tasarladığı bu bina, mimarlığının kısa süren ilk dönemini simgeler. Daha sonraki uygulamalarının "temelinde çevre bütününden yola çıkarak ayrıntılarda odaklanan çok boyutlu ve titiz bir sorgulama alışkanlığının yaratılması amacı" vardır. Eldem, çıkış noktasını biçimden alan her türlü "üslupsal reçeteciliği" yadsır. İstanbul'da Eski Şark Eserleri Müzesi düzenlemesi (1964-74, Sultanahmet), İTÜ Maden Fakültesi G Amfisi (1964, Maçka) ve Taşkışla Binası'ndaki 109 No'lu Salon (konferans salonu) gibi, tarihi binalar içinde yeni bir işlev için düzenleme çalışmaları gerçekleştirdi. 1971-72'de Karaköy Ziraat Bankası Ek Binası ve eski Harbiye Mektebi'nin Askeri Müze'ye dönüştürülmesi ve ek yapısı (yarışma projesi, baş.1967, Harbiye, İstanbul) projelerini gerçekleştirdi. Yapıtları genellikle Modern Mimarlık kapsamında değerlendirilen Eldem hiçbir zaman biçimsel kalıplara yönelmedi ve bir akım izleyicisi olmadı.
Nezih Eldem, Mimarlar Odası tarafından verilen Sinan Ödülü sahibidir.
Mimarlar Odası yönetim kurulu ve UNESCO Türkiye Milli Komisyonu üyeliği yapan ve Türk Tarihi Çevre Koruma (TAÇ) Vakfı kurucu üyesi olan Eldem'in öteki tasarım ve uygulamaları şunlardır: Kınoğlu Apartmanı (1949, Bebek), Suphi Paşa Konağı onarım ve yenilemesi, İstanbul Üniversitesi Akademik Merkez Binası (1977-80, Saraçhane; Atilla Yücel, Melih Kamil ile; 1983'te kısmen uygulandı); Asmazlar Konağı onarım ve yenilemesi (1978, Safranbolu; Doğan Kuban, Muzaffer Sudalı, Kâni Kuzucular ile), Soğukçeşme Sokağı ve Soğukkuyu Medresesi çevresi koruma ve geliştirme projesi (1977-79, Sultanahmet, İstanbul; A.Yücel, M. Kamil ile), Kuşadası Kongre Merkezi projesi (1978; A.Yücel, M. Kamil ile), Süleymaniye ve Zeyrek Koruma-Sıhhileştirme Planları ve Pilot Projeleri (1980-84; İstanbul Belediyesi TASK Bürosu ile), Eyüp Merkezî Alan Düzenlemesi projesi (1985-87; Eyüp Belediyesi'nden M.Yılmaz, F.Ensari ile).
Nezih Eldem'in yer aldığı mimari etkinlikler:
Nezih Eldem önce Mimarlar Birliği ve kuruluşundan başlayarak Mimarlar Odası Merkez Yönetim Kururlu Üyeliği yaptı. Üç dönem Türkiye Milli Komisyonu Yönetim Kurulu üyesi iken, Tarihi Çevre Daimi Komitesi Yürütücülüğünü üstlendi. Avrupa Konseyi Parlemontası'nca İstanbul'un "korunması gereken dünya kenti" seçilmesiyle noktalanan (1976) Avrupa Ortak Mimarlık Mirası Kampanyası'nın tüm etkinliklerine katıldı.(1972-1975)
UNESCO'nun Uluslararası İstanbul ve Göreme Kampanyası'nı (1979) yürüttü. İstanbul Belediyesi'nde UNESCO katılımıyla kurulan TASK Bürosu'nda "UNESCO Uzmanı" sıfatıyla 80'li yılların ortalarına kadar kampanyanın gündemine alınan öncelikli koruma ve pilot proje çalışmalarını yürüttü, ancak değişen kent yönetiminin tutumu ile bugün İstanbul "Tehlikede olan Mimari Miras Listesi"nde bulunuyor.
(Kaynak: C. Yücel; "Eldem, Nezih", Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, C.3 s.512, Yapı-Endüstri Merkezi Yayınları, İstanbul, 1997.)
Nezih Eldem'in Mimarlık Müzesi'ndeki fotoğraflarına buradan ulaşabilirsiniz.
Nezih Eldem 'in yazılarını derlediğimiz haber dosyasına buradan ulaşabilirsiniz.