Dış Ticaret Müsteşarlığı (DTM), hem yerli üreticiyi korumak
hem de sanayicinin yatırımını kolaylaştırmak için, ikinci el, kullanılmış,
yenileştirilmiş makina ithalatında ''reform'' sayılabilecek
yeni bir düzenlemeye gitti. Türkiye'de hiç üretimi olmayan kullanılmış
makinaların izin alınmadan ithal edilmesine imkan sağlanırken, Türkiye'de
üretilen makinaların ithalatına ise üreticilere sorulduktan sonra, kayda değer
bir üretim ve itiraz olmaması halinde izin verilecek. İthalat kullanım ve
kapasite şartına bağlanırken, kullanılmış makine ticaretinin önüne de geçilmiş
oldu. Ayrıca, ithal edilen kullanılmış makinanın kurulmasından sonra
denetlenmesi mekanizması da getirildi.
DTM'nin 1 Ocak 2010'da yürürlüğe girmek üzere Resmi
Gazete'nin 18 Aralık 2009 tarihli sayısında yayımlanan
Kullanılmış veya Yenileştirilmiş Olarak İthal Edilebilecek Bazı
Maddelere İlişkin Tebliğ ile kullanılmış makineler 2 listede toplandı.
İlk listede, Türkiye'de üretimi olmayan makineler yer alırken, bunların
ithalatına, İthalat Rejimi çerçevesinde doğrudan gümrükler tarafından izin
verilebilecek. Ayrıca DTM'den herhangi bir izin alınmayacak. Türkiye'de üretimi
olmayan uçak, gemi gibi malların ithalatında ise sadece ilgili kurumlardan
uygunluk yazısı aranacak. Sivil hava taşıtları ve sivil hava taşıtlarında
kullanılmaya mahsus eşyalar Ulaştırma Bakanlığı Sivil Havacılık Genel
Müdürlüğü'nden, aralarında bazı yolcu ve gezinti gemilerinin de bulunduğu deniz
taşıtları da Denizcilik Müsteşarlığı'ndan uygunluk belgesi alınarak ithal
edilebilecek.
İzin alınmadan ithal edilecek
Türkiye'de üretimi olan makinaların kullanmışının ithalatında ise yeni bir
''çoklu denetim'' sistemi getirildi. Türkiye'de üretimi olan kullanılmış veya
yenileştirilmiş makinaların ithalatında, DTM İthalat Genel Müdürlüğü'nden
alınacak izin belgesi aranacak. Ancak, ithal edilecek makinanın değeri, tebliğde
belirtilen birim CIF kıymetinden daha fazla birim CIF kıymete (diğer yurt dışı
giderler kalemi hariç) sahip ise bu makinalar, yine izin alınmadan ithal
edilebilecek.
AA munabirinin edindiği bilgiye göre, tebliğde, yurt içinde üretimi olan
makinaların kullanılması için yüzde 60 taban CIF değer belirlendi. İthal edilmek
istenen makina bu değerin üzerindeyse izin alınmadan ithal edilebilecek.
Yetkililer, genellikle 3 yıla kadar makinaların CİF değerinin, yeni makinanın
değerinin yüzde 60'ı kadar olduğuna işaret ederek, böylece 3 yaşına kadar
kullanılmış makinaların teşvik edilmiş olduğunu belirtti. Yeni makinaların
fiyatının yüksek olması nedeniyle sanayicinin yeni makinalar ile yatırım yapmak
yerine bazen kullanılmış makina ithal etmek durumunda kaldığını anlatan
yetkililer, böylece yenisinin değerinin yüzde 60'ına kadar olan değerde, yeni
sayılabilecek makinaların izinsiz ithal edilmesine imkan sağlandığını
vurguladılar.
Yeni makinanın fiyatının yüzde 60'ından daha düşük değerdeki kullanılmış
makinaların ithalatında ise izin mekanizması işleyecek. Söz gelimi, yenisinin
fiyatının yüzde 30, 40, 50'si kadar değer belirtilenler izin alınarak ithal
edilebilecek. Makinanın eskidikçe değerinin çok düştüğüne dikkat çekiliyor.
Kullanılmış makine ticareti önlenecek
Yeni tebliğde ayrıca kullanılmış makina ticaretini önleyecek düzenlemeler de
yer aldı. Türkiye'de üretimi bulunan, kullanılmış veya yenileştirilmiş eşya, bir
beyannamede en fazla 10 adet ve 50 kg (her iki şartı birden sağlayarak) veya
daha az miktarda ithal edilmesi durumunda, CIF kıymetine bakılmaksızın izinsiz
ithal edilebilecek. İthalat izni, Dış Ticarette Standardizasyon mevzuatı ve
diğer mevzuat kapsamında alınması gereken belgelerin yerine geçmeyecek ve ilgili
mevzuattan kaynaklanan yükümlülükler yerine getirilecek. Türkiye'de üretilen
makinaların kullanılmışının ithalatı için izin başvuruları DTM'ye elektronik
ortamdan yapılacak. Başvuru sırasında, DTM'nin ''http://ith7.dtm.gov.tr'' genel
ağ adresinden ulaşılan elektronik başvuru formu usulüne uygun olarak
doldurulacak. Formun yazıcıdan alınan bir çıktısı ve diğer belgeler, imzalı ve
kaşeli olarak İthalat Genel Müdürlüğü'ne gönderilecek. Usulüne uygun olarak
yapılan başvurular, genel müdürlükçe değerlendirilerek sonuçlandırılacak.
Değerlendirmede eşyanın iç piyasadan tedarik şartları, ekonomik ömrü,
verimliliği gibi etkenler göz önüne alınacak.
Yetkililer, başvuru formunda, kullanılmış makina ile ilgili, üretim ve teknik
özelliklerinin detaylı olarak isteneceğini ve bu bilgilerin, sanayi ve ticaret
odaları, imalatçı dernekleri aracılığı ile üretici firmalara da iletileceğini
söyledi. Başvurunun değerlendirmesi sırasında, yerli üreticilerden gelecek
görüşler ve itirazlar da dikkate alınacak. Eğer, yatırımcı makinayı yurt içinden
sağlamakta güçlük çekiyorsa, fiyatı yüksekse veya makinayı sağlaması uzun zaman
alacaksa ithalat izni verilecek. Bu değerlendirmelerin 10-15 günde yapılacağını
vurgulayan yetkililer, ''Yerli üreticiden gelecek ciddi, kayda değer itirazlar
dikkate alınacak. İtiraz eden firmanın kapasitesine, üretimine, makinanın aynı
nitelikte olup olmadığına bakacağız. Kayda değer olmayan, ciddi veriler
içermeyen itirazları dikkate almak mümkün değil. Hem yerli üreticiyi koruyacağız
hem de yatırımcının yatırımı kolaylaştıracağız'' dedi.
Başvurularda yer alan bilgilerin doğruluğuna ilişkin ve ithal eşya ile ilgili
incelemeleri yapmaya veya yaptırmaya DTM yetkili olacak. Başvuruda sunulan bilgi
ve belgelerde tutarsızlık olduğu durumlarda, söz konusu tutarsızlık başvuru
sahibi tarafından giderilinceye kadar talep sonuçlandırılmayacak.
İzin belgeleri 4 ay geçerli olacak ve üçüncü kişilere devredilemeyecek.
Tebliğ ile kullanılmış makina ithalatına izin açısından miktar sınırlaması da
konduğuna işaret eden yetkililer, ''Türkiye'de üretimi bulunan, kullanılmış veya
yenileştirilmiş eşya, bir beyannamede 10 adet ve 50 kg (her iki şartı birden
sağlayarak) daha fazla miktarda ithal edilmesi durumunda izne tabi olacak. O
zaman, ithalatçıdan kapasite raporu isteyeceğiz. Ne kadar makinaya ihtiyacı var
bakacağız. Ayrıca, eğer makinayı ithal edip satacaksa, satış sözleşmesini ve
satın alacak yatırımcının kapasite raporunu isteyeceğiz. Kullanılmış makina
ticareti önlenecek'' diye konuştu.
İthalattan sonra 1 ay içinde bilgi verilecek
İzin belgesi kapsamındaki eşyaya ilişkin belgeler (İzin Belgesinin aslı,
ayrıca ithalat gerçekleştirilmiş ise ithal faturasının bir örneği), izin
belgesinin geçerlilik süresinin bitiminden itibaren 30 gün içerisinde belge
sahibi tarafından DTM İthalat Genel Müdürlüğü'ne iletilecek. Bu belgeleri süresi
içinde genel müdürlüğe teslim etmeyen ithalatçının yeni izin belgesi talepleri
söz konusu eksik belgeler tamamlanana kadar değerlendirmeye alınmayacak.
İthalatçıdan ayrıca, ''Tebliğ çerçevesinde, DTM tarafından verilen izin
belgesi kapsamında ithal edilmiş olan eşyanın, tebliğ kapsamında yapılacak ya da
yaptırılacak denetimler için kurulduğu adreste bulunduğunu'' beyan eden bir
taahhütname alınacak.
DTM, ithal edilen kullanılmış makinanın, söz verildiği gibi beyan edilen
tesiste kurulu olup olmadığını denetleyebilecek. Yetkililer, bu denetimin,
riskli guruplar değerlendirilerek örnekleme yöntemine göre yapılacağını
belirtti.