Türkiye'de 1965-70 yıllarında yüzde 38 düzeyinde olan ortalama kiracılık oranı, 2000'li yıllarda yüzde 31,65'e indi. Ardından Mortgage çıktı piyasaya.
“Kiracılık tarih oluyor” dediler. Gelirlerinin üçte birini kiraya ayırmak durumunda kalanlar bir süre sevinseler de gerçekle yüzleşmeleri fazla uzun sürmedi. “Kronik kiracılar” olarak adlandırılan konut edinebilme gücü oldukça düşük olan bu kitle, kiracılığın tarihini yazmaya devam ediyor. “Kirasını ödeyemeyen kiracısını öldürdü” haberleriyle tarihe not düşülürken, Century21 isimli Amerikalı emlak şirketi bu durumdan vazife çıkarıp, “Kira Ödeme Garanti Sigortası” adı altında yeni bir hizmet sunmaya başladı. Türkiye'de ilk kez uygulanacak sisteme göre, kiracı, evi kiraladığı anda sigortalanacak. Birinci yılın sigorta primi emlak şirketi tarafından sonraki yıllar kiracı tarafından ödenecek. Kiracı herhangi bir nedenle kirayı ödeyemez duruma gelirse bir yıllık kira sigorta şirketi tarafından karşılanacak. Ev sahibinin riskinin cüzdanlarından karşılandığını düşünen kiracılar 'riski paylaşalım' diyor.
Ev sahibi uzun zamandır kirasını ödemeyen kiracısının kapısına dayanır ve ‘’Ya kirayı bugün verirsiniz, ya da yarın evi boşaltırsınız.’’ der. Tehdit algılanmaz, ev boşaltılmazsa “mağdur kiracı”yla “insafsız ev sahibi” arasında yaşanacak olayları herkes tahmin edebilir. Kimi ev sahibi çok sabırlı biriyse kiracısını mahkemeye verip, 18 ay sürecek davanın sonucunu beklemeye başlar. Kan beynine sıçrayanlar; ruhsatsız tabancasıyla kiracısının hayatına oracıkta son verir. Daha soğukkanlı davranabilenler mafyaya para verip, kiracının topuğuna sıktırma yöntemini seçer. Kiracısına gözdağı vermek için oturma odasına el bombası atan ev sahiplerini bile gördük üçüncü sayfa haberlerinde. Bir dönemin popstarı Burak Kut bile, geçtiğimiz ay Tarabya Sanatçılar Sitesi’nde oturduğu evinin birikmiş kirasını ödemeyince ev sahibinin şikayeti üzerine icralık olmuş; icra memurları çilingirle girdikleri evde sanatçının özel eşyalarını haczetmişti. Benzer kiracı-ev sahibi diyalogları toplumun her kesiminde yaşanıyor.
Ya kiracının alacak bir şeyi yoksa neyini alacaksınız? Kanun koyucuların ev sahibine garanti etmediği alacağı, dünyanın 39 ülkesinde faaliyet gösteren gayrimenkul şirketi Century 21 garanti ediyor. Türkiye temsilciliği Uzel Holding’e bağlı Uzel Kapital birimlerinden Uzel Emlak Hizmetleri tarafından yürütülen Amerikalı gayrimenkul markası, belli sebeplerden kira bedelini alamayan ev sahiplerine bir yıl boyunca kira ödemesi yapmayı taahhüt ediyor. Nasıl mı? Türkiye’de ilk kez uygulanacak olan “Kira Ödeme Garanti Sigortası” sayesinde. Bunun için öncelikle evinizi Century 21-Uzel Emlak Hizmetleri aracılığı ile kiraya vermeniz gerekiyor. Konut sahibi, Kira Ödeme Garanti Sigortası maddesini içeren bildiğimiz kira kontratını imzaladıktan sonra kiracının ya da ailesinin bu gibi durumlarda ödeme yapamamasından mağdur olmayacak. Century 21-Uzel Emlak Hizmetleri ile ACP Sigorta&Reasürans Brokerliği işbirliği sonucu Century 21 müşterilerine özel olarak sunulan bu hizmet, kontratın yapılmasından itibaren bir yıl boyunca geçerli olacak. Ev sahibi sigorta için ücret ödemeyecek. Primleri kiracının yatırması gerekiyor. Birinci yılın primleri sigorta şirketine emlakçı tarafından yatırılıyor. İkinci yıldan itibaren primleri kiracı ödemeye başlayacak. Ev sahibinin talebiyle beş yıla kadar sigorta devam ettirilebiliyor.
Gayrimenkul sahiplerinin konutunu kiraya vermesinden sonra kiracının, iş anlaşmasının feshi yüzünden batması, ücret karşılığı çalışıyorsa işten atılması veya hayatını kaybetmesinden dolayı ailesinin kirayı karşılayamaması ya da sürekli malûl kalması durumunda Kira Ödeme Garanti Sigortası ile Century 21-Uzel Emlak Hizmetleri devreye girecek. Ev sahibinin kirası bir yıl boyunca sigorta tarafından ödenecek. Kiracı ya da ailesi evde bir yıl boyunca oturabilecek. Böylece ev sahibinin kirası garanti altına alınırken, kiracı da beklenmedik durumlar karşısında kirasını ödeyemediği için sokağa atılmaktan kurtulacak. Century21 Türkiye Genel Müdürü Ahmet Rauf Saatçi, Fransa’da yaygın olarak uygulanan sistem için “Şartları değişen bir ülkede yaşıyoruz, bazen hayatımız kendi kontrolümüz dışında şekilleniyor. Kötü sürprizler karşısında böyle bir sigorta size garanti sağlıyor.” diyor.
Amerika’da 1971 yılından beri gayrimenkul sektöründe faaliyet gösteren Century 21’in Türk ortağı Uzel’le birlikte sunduğu bu ilginç hizmet tutarsa, adliyelerdeki kiracı-ev sahibi davaları için avukatlara ve mafya tetikçilerine ödenen parayı sigorta şirketi kapmış olacak. Kirasını sağlama alan ev sahiplerinin hava parası gibi depozito istemelerine gerek kalmayacak. Bu dünyada hep kiracı olarak yaşamak zorunda olan insanların dramı bir nebze de olsa azalmış olacak. Sistem yaygınlaşırsa, ev sahipleri kefilli kiracı yerine sigortalısını tercih edecek. Dünyada 7 bin 500’ü aşkın ofis ve 140 bine yakın çalışan kapasitesine sahip olan Century 21, Türkiye’de açtığı 80 ofisi ve 350 çalışanı ile sosyal bir yara haline gelen kiracı-ev sahibi ilişkilerine farklı bir boyut kazandırmakta kararlı görünüyor.
‘Ev sahibinin riskini kiracı ödemesin’ Ali Ulvi Büyüknohutçu (Kiracılar Derneği Genel Başkanı): Avrupa’nın her yerini gezdim. Kiracı dernekleriyle görüştüm, böyle bir uygulamayla karşılaşmadım. Orada kiracılar için ‘hukuk sigortası’ var. Derneğe üye olan kiracılar evden atılır veya ev sahibinin haksızlığına uğrarsa, mahkeme masraflarının tamamı hukuk sigortasından karşılanıyor. Türkiye’de ilk kez uygulanacak olan Kira Ödeme Garanti Sigortası, herhangi bir art niyet yoksa her iki tarafı garantiye alan güzel bir sistem gibi görünüyor. Ancak kiracı burada potansiyel riskli gibi görülüyor. Ev sahibi kendi riskini sigorta ettirip bedelini de kiracıya ödetiyor. Sigorta pirimlerini ev sahibi ödemeli. Risk dağılımı konusunun kamuoyunda tartışılması gerekiyor.’