Türk ve Alman bilim adamları, ABD'li bilim adamlarının Kaliforniya'daki San Andreas Fayı'na yaptığı gibi derin bir kuyu açarak, Kuzey Anadolu Fayı'nın Marmara'daki uzantısı olan ve büyük deprem beklenen Kuzey Marmara Fayı'nın içine girerek adeta bir laboratuvar kuracak.
Proje onay alırsa, faya en yakın kara parçası olan, Adalar ilçesi açıklarındaki Sivriada'da deprem kuyusu açılacak. Böylece 2.5 kilometre derinlikteki faya inilecek. Fay zonuna yerleştirilecek özel yapım sensörlerle kimyasal bileşimler incelenecek, ısı akışı ve gerilme dağılımları ölçülecek. Kayıt cihazları ile çok küçük deprem etkinlikleri bile kaydedilecek.
Fayın kalbinden alınacak bu veriler incelendikten sonra, belirlenen sismik aktif bölgelere daha derin yeni kuyular açılacak. Böylece fayın anjiyosu çekilmiş olacak. Elde edilen bilgilerle fayın geçmişi de saptanacak. Bu yöntemle fay daha iyi tanınacak, gelecekte deprem yaratma kabiliyeti hakkında çok daha hızlı ve kesin sonuçlara ulaşılabilecek.
Hedef, ne zaman olacağını tespit
ABD'li bilim adamları, Türkiye'deki Kuzey Anadolu Fayı'nın (KAF) ikizi kabul edilen ve büyük deprem üretmesi beklenen San Andreas Fayı'nda birkaç yıl önce kuyu açarak 3 kilometre derinliğe inmeyi başarmışlardı.
SAFOD (San Andreas Fault Observatory at Depth-Derindeki San Andreas Fayı Rasathanesi) projesinde görev alan bilim adamları, "derin rasathane"de 2008'den itibaren artık "Nerede, ne zaman deprem olacak" sorusunu yanıtlayabilecek hale geleceklerini umuyor.
Rasathane, Los Angeles ile San Francisco arasındaki küçük bir kasaba olan ve San Andreas Fayı'nın üzerinde bulunan Parkfield'da özel bir hayvan çiftliğinde kurulmuştu.
İlk aşamada 5 milyon dolar
Projenin yazım aşamasında olduğunu belirten İTÜ öğretim üyesi Prof. Dr. Haluk Eyidoğan, şöyle konuştu: "Eğer onaylanırsa 5 yıl içinde tamamlanması planlanıyor. Başlangıçta yaklaşık 5 milyon dolar gerekiyor. Bu para sadece sondaj ve aletler için. Proje ilerlediğinde maliyet artacak. Bunun sondaj masrafını, merkezi Almanya'da olan ICDP (Uluslararası Yer Kabuğu Delme Programı Konsorsiyumu) karşılayacak. Alman bilim adamlarıyla yaptığımız temasta en uygun yer olarak Sivriada'yı belirledik. Çünkü faya en yakın yer burası. Alman meslektaşlarımız iki kez inceleme yaparak uygun olduğuna karar verdiler."
Adı GONAF projesi
"Yerli ve yabancı bilim adamlarıyla nisan ayında dört gün süren ve Sivriada'da saha ziyareti de yaptığımız bir çalıştay düzenledik. Çok ilgi çeken bu proje ABD'deki SAFOD projesinin benzeri olacak. Projeyi Türkiye'den ben ve Prof. Dr. Mustafa Aktar, Almanya'dan Prof. Dr. Georg Dresen ve Dr. Marco Bohnhoff birlikte yürütüyoruz. Adı GONAF (Geophysical Observatory of the North Anatolian Fault - Kuzey Anadolu Fayı Rasathanesi) projesi."
İkiz faylar
KAF ile SAF arasındaki benzerlikler şunlar: Hareket karakterleri ve doğrultuları birbirine çok benziyor. İkisi de sağ yanal doğrultu atımlı olan bu fayların jeolojik yaşları da birbirine çok yakın.
Yıllık deformasyon özellikleri de birbirine yakın olan faylardan KAF hattında yılda yaklaşık 2.4 santimlik SAF'ta ise 2-3.4 santimlik bir hareketlilik oluyor. Her iki fayda da yoğun bir yerleşim söz konusu. İkisi de yaklaşık 1200 kilometre uzunluğunda.