Laleli Ordu Caddesi üzerinde bulunan Sultan III. Mustafa ve III. Selim Türbesi, güçlendirme çalışmaları ve restorasyonun ardından ziyarete açıldı. Açılış programına İstanbul Vali Yardımcısı Mustafa Altıntaş, İl Özel İdaresi Genel Sekreteri Sabri Kaya, İl Kültür ve Turizm Müdürü Prof. Dr. Ahmet Emre Bilgili, İstanbul İl Genel Meclisi 1. Başkan Vekili Orhan Albayrak, İl Genel Meclisi AK Parti Grup Başkan Vekili Cemal Özdemir, CHP Grup Başkan Vekili Orhan Örkmez, İl Özel İdaresi Genel Sekreter Yardımcıları, Daire Başkanları ve çok sayıda davetli katıldı.
Açılış programında kısa bir konuşma yapan İl Özel İdaresi Genel Sekreteri Sabri Kaya, İl Özel İdaresi yatırımları arasında 'kültür' projelerinin ayrı bir öneme sahip olduğunu vurgulayarak, “Tarihle geleceği buluşturmak adına çalışmalarımıza hız kesmeden devam edeceğiz” dedi. Sultan III. Mustafa ve III. Selim Türbesi restorasyonunda her ince detayın özenle çalışıldığını hatırlatan Genel Sekreter Sabri Kaya, “Bu özel yapıyı aslına uygun bir şekilde restore ettirerek, İstanbul’un kültür mirasına kazandırmaktan gurur duyuyoruz” dedi.
İl Kültür ve Turizm Müdürü Prof. Dr. Ahmet Emre Bilgili ise yaptığı konuşmada, sanat ve tarihi eserlerin topluma kazandırılmasını iki açıdan ele aldı. Tarihi yapıların sanatsal ve mimari açıdan gelecek kuşaklara aktarılmasının önemli olduğunu vurgulayan Bilgili, manevi boyutununda ayrı bir önem arzettiğini söyledi. Bilgili, “İstanbul ve dolayısıyla ülkemizde yaşayan tüm insanların Osmanlı padişahlarına manevi bir hediye göndermek istediklerinde, kapısını çalacakları ve ziyaret edecekleri yerler işte bu eserlerdir” dedi.
Sultan III. Mustafa ve Sultan III. Selim Türbesi’nde neler yapıldı?
Türbe ana mekanı, revak ve kadınlar kısmının korozyona uğrayan, incelmiş, yer yer delinmiş ve deforme olmuş kubbelerindeki kurşun örtüsü tamamen yenilendi. Kubbede bulunan orijinal tombak bakır alemin tamir ve ıslahı yapılarak, üzeri altın varakla kaplandı ve mermer alemlerin tamirleri gerçekleştirildi.
Türbenin dış cephesindeki mermer ve taş yüzeylerin kimyasal yöntemle temizliği yapıldı. Sanduka ve mezarların bakım ve tamirleri yapılarak, mezar aralarına mermer pirincinden mıcır serildi. Mermerleri eksik olan kısımlarda eski mermerlere alıştırılarak yeni mermer tümlemeleri yapıldı. Müştemilat duvarı üzerinde orijinaline uygun olarak çift taraflı kirpi saçak yapıldı ve üzeri kurşun ile kaplandı.
Türbe ana mekanı, revak ve kadınlar kısmı kubbe içlerindeki bozulmuş klasik kalem işlerinin bakım ve onarımı yapıldı. Bu bölümlerde, altın varakla yazı ve bordürler tamamlandı. Sultan III. Mustafa ve Sultan III. Selim sandukaların korkuluklarının onarımı yapıldı ve sandukalar çuha ile kaplandı. Sandukalar etrafında yer alan orijinal sedefli korkulukların uzman sedefkarlar tarafından bakım ve onarımları yapıldı. Eksik olan boşluklar yeni sedef, bağa ve fildişi malzemelerle kaplandı.
Türbe ana girişi, ana mekan, kadınlar kısmı ve revak çevresinde bulunan çürümüş ve kırılmış kapılar yerinden sökülerek, gerekli yerlerine parçalar eklenmek suretiyle restorasyonları yapıldı. Yine aynı meyanda masif meşe pencere doğramaları yerinden sökülerek, yerlerine yeni doğramalar yapıldı.
Orijinaline uygun olmayan alçı içlik ve beton dışlık pencereleri sökülerek orijinallerine uygun olarak yenilenmesi sağlandı. Orijinal dövme demirden, papatya görünümlü avizenin tamiri yapılarak, eksik olan küçük süsleme motifleri tamamlandı ve zincirlerinin yerine montajı tamamlanmıştır. Yine avizede bulunan orijinal kandillik tombağında bulunan eksiklikler, yeniden imal edilerek, orijinal kalem işi ve altın varakla kaplandı.
Ön hazirede bulunan ve çürümüş olan demir parmaklıklı kafes yeniden imal edilerek, arka hazirede ve müzeyyen bronz şebekelerinde yer alan eksikler tamamlandı. Deforme olmuş kısımlar ise düzeltildi ve mekanik yöntemlerle temizliği yapıldı. Ana mekan dış pencerelerinde bulunan Müzeyyen pirinç döküm korkulukların kimyasal ve mekanik yöntemlerle temizliği yapılarak, ön ve arka hazirelerdeki dövme demirden mızraklı klasik demir korkulukların tamir ve ıslahı yapıldı.
Yapıda yer alan tüm çinilerin alt yapıları, çiniler yerinden sökülmeden güçlendirildi ve yüzey temizlikleri yapıldı. Yine bahçe gerekli çevre düzenlemeleri gerçekleştirilmiştir. Bahçe içerisindeki çeşmesi ve bahçe dışında bulunan oyma mermerden yapılma orijinal çeşmesinin bakım ve onarımı yapıldı. Genel elektrik tesisatı yenilenen yapıya her türlü tehlikeye karşı alarm tesisatı kuruldu.
Sultan III. Mustafa ve Sultan III. Selim Türbesi
İstanbul Fatih ilçesi, Laleli Ordu Caddesi üzerinde bulunan türbe Sultan III. Mustafa’nın 1763 yılında yaptırmış olduğu Laleli Camisi ismi ile tanınan imaret, sebil, muvakkithane, han, hamam ve dükkânlardan oluşan külliyenin bir bölümüdür. Yapı topluluğunun mimarı Tahir Ağa’dır.
Sultan III. Mustafa (1757–1774) Laleli’de yaptırdığı bu külliyenin yanına daha önce kendisi için bir de türbe eklemişti. Bu nedenle vefat ettiği 1774 yılında, kendi yaptırdığı bu türbeye defnedilmiştir. Yine Sultan III. Selim de (1761–1808) vefat yılı olan 1808’de babası olan Sultan III. Mustafa’nın bu türbesine defnedilmiştir.
Yapıda yer alan mermer kaplı ongen planlı tek kubbe, barok üsluptaki türbenin üç cephesinin önünde yer alır ve günümüzde Ordu Caddesi’ne bakar. Türbe girişinde üç gözlü revak bulunmaktadır. Türbenin avlu giriş kapısı üzerinde celi-sülüs yazı ile Fecr suresinin 27. ve 30. ayetleri, yine giriş kapısı üzerinde celi-sülüs yazı ile Ankebut suresinin 57. ayeti, giriş kapısının iç kısmında ise koyu yeşil zeminli kabartma harfler ve altın varakla Haşr suresinin 2. ayeti yer alır. Bu celi-sülüs yazılar, Mehmet Vasfi Efendi tarafından işlenmiştir. Caddeye bakan türbenin güneydeki üç penceresi basık kemerli olup, bunların köşelikleri mermerden kabartma yaprak ve çiçek motifleri ile bezenmiştir.
Süsleme yönünden son derece zengin olan türbenin içerisindeki birinci kat pencereleri yayvan kemerlerle çevrilmiş pencere aralarına, mercan kırmızısı, mavi ve beyaz renklerin egemen olduğu çiniler yerleştirilmiştir. Bu pencereler üzerine yine Mehmet Vasfi Efendi tarafından Zümer suresinin 49–53; 73–75 ve Saffad suresinin 180–182. ayetleri yazılmış ve bunlar bir kuşak halinde iç mekânı çepeçevre dolanmıştır.
Türbede Sultan III. Selim ve Sultan III. Mustafa’nın sandukaları bulunmaktadır. Bu sandukalar sedef kakmalı, ahşap korkuluklarla çevrilmiştir. Onların yanı sıra, Sultan III. Mustafa, Sultan III. Selim’in şehzadeleri ve kızlarına ait sekiz sanduka daha bulunmaktadır. Bunlar Sultan III. Mustafa’nın kızları Hibetullah, Mihrimah, Mihrişah sultanlar ile torunu Şerife Havva Sultan’a aittir. Türbe haziresinde ayrı bir bölümde ise Sultan III. Mustafa’nın eşi Adilşah Kadın yatmaktadır.