İstanbullular, 100 yıllık rüya metronun tamamlandığını görmek için uzun yıllar bekleyecek.
Topkapı'yı Levent'e bağlaması hedeflenen 'İstanbul Metrosu', ilk aşaması tamamlandıktan sonra 'unutuldu'. Taksim-4. Levent arasındaki ilk bölümü üç yıl önce açılan metronun inşaatı, dört noktada tıkandı.
Fen İşleri Daire Başkanı Yunus Balta, inşaatın sürdürülmesi için düşünülen değişiklikler konusunda 'endişeli'. Balta, "Milyonlarca dolarlık maddi kaybı bir yana, değişiklikleri hayata geçirmek en az 10 yıl sürer" dedi.
1985-88 yılları arasında Ulaştırma Bakanlığı'na bağlı DLH tarafından fizibilite etütleri yapılan 'İstanbul Metrosu', şehir trafiğinin en yoğun olduğu Topkapı-Yenikapı-Taksim-4. Levent arasında, 16 km uzunluğunda ve 13 istasyon olarak öngörüldü.
DLH projesi, İTÜ ve ODTÜ üyesi 99 profesörün denetiminde 15 ayrı inceleme grubunca güncelleştirilerek ihale edildi. 2000 yılında 8.5 km uzunluğundaki Taksim-4. Levent hattı açıldı.
Taksim-Yenikapı 'koptu'
Taksim-Yenikapı arasındaki 2. etap da 1998'de ihaleye çıkarıldı. Metro bu aşamada Yenikapı'dan delme tünelle Şehzadebaşı istasyonuna, oradan 800 metrelik tünel ve viyadükle Unkapanı istasyonuna ulaşacaktı. Ardından Haliç ve Unkapı köprüleri arasında yapılacak 900 metrelik yeni köprüyle Haliç geçilecek ve Şişhane'den Taksim'e bağlanacaktı.
Büyükşehir Belediyesi, 15. 12. 1998 tarihinde metro projesini Koruma Kurulu'na sundu. 1999 yılında 'güzergâh geçişinin genelde prensip olarak uygun' olduğunu belirten Kurul, çeşitli ara kararlardan sonra 2003'te yeni köprü yerine 'metronun Haliç geçişinin motorlu araç geçişinin yapıldığı Unkapanı köprüsü üzerinden yapılmasını' istedi.
Kurul 'yeni bir köprünün tarihi yarımadanın siluetini bozacağını ve tünellerin tarihi eserlere zarar vereceğini' belirtti.
Güzergâh sil baştan
Yeni Haliç köprüsü inşaatına izin çıkmayınca, metro güzergâhının batıya kaydırılması gündeme geldi. Köprüye bağlanmak üzere 55 milyon dolar harcanarak yapılan 8 km uzunluğundaki tünel de devre dışı kaldı. Koruma Kurulu'na yaptığı itirazın sonucunu bekleyen belediye, çalışmaları durdurulan İstanbul Metrosu için beş ayrı güzergâh belirledi.
Eylül ayında karar vermesi beklenen 1 No'lu Koruma Kurulu itirazı reddederse Büyükşehir Belediyesi'nin önünde iki seçenek olacak: Ya itirazında direnerek bölge idare mahkemesine başvuracak ve başlangıçtaki güzergâhta inşaata devam edecek ya da güzergâhı değiştirip metro için her şeye yeniden başlayacak.
'İstanbul bekleyemez'
Amaçlarının Koruma Kurulu'yla zıtlaşmak olmadığını söyleyen Fen İşleri Daire Başkanı Yunus Balta, şöyle konuştu: "Bize önerilen alternatif için IMÇ bloklarının istimlakı gerekiyor. Milyonlarca dolarlık maddi kaybı bir yana, mahkemeler, ihale ve yeni tünel inşası en az 10 yıl sürer.
İstanbul'da şu anda 2.5 milyon motorlu araç var. İstanbul trafiği bu süreyi kaldıramaz.
Kurul, Aksaray istasyonunu da tamamen tarihi eserin altından geçirmemizi istedi. Bunun için yüzde 5.8'lik eğim vermek gerekir ki bu teknik olarak bir metrodaki eğim sınırını zorluyor."
Atina örnek olabilir
Balta, "Yeraltındaki eski eser, günışığına çıkarılmazsa bir işe yaramaz. Biz burada yeraltının röntgenini çektik. Tarihi eserlerin bulunduğu yerlerde, metro istasyonlarıyla birlikte gün ışığına çıkaracağımız bu eserleri de sergileyelim, önerisi getirdik" dedi.
İnşaatı sırasında onlarca noktada tarihi esere rastlanan Atina Metrosu'nda, inşaatı durdurmak yerine ortaya çıkarılan bazı tarihi eserlerin metro istasyonlarında sergilemesi yoluna gidilmişti.
--------------------------------------------------------------------------------
Güzergâhın önündeki 'engeller'
Topkapı'yı 4. Levent'e bağlaması hedeflenen metro inşaatı şu noktalarda durdu.
Haliç geçişi: İstanbul 1 No'lu Koruma Kurulu, metronun Taksim-Yenikapı bağlantısını sağlayacak tünelleri birleştirmesi hedeflenen 900 metrelik yeni Haliç köprüsüne izin vermedi.
Unkapanı istasyonu: İnşaat için kamulaştırılması düşünülen bazı yapıların korunması istendi.
Şehzadebaşı: Aç-kapa inşaat sisteminin bölgedeki arkeolojik yapılara zarar vereceği gerekçesiyle çalışma durduruldu. Kurula sunulan iki alternatif projeye yanıt bekleniyor.
Aksaray-Yenikapı Hafif Metro bağlantısı: Bizans eserleri ve Osmanlı Hamamı bulunan Aksaray istasyonundaki çalışma durduruldu. Koruma kurulu, metro tüneli ve Hafif Metro istasyonu dahil olmak üzere projenin yeri ve kodunun değiştirilmesi, alttan delme tünel tekniğiyle projenin yenilenmesi istendi.
Azapkapı: İstanbul 1 No'lu Koruma Kurulu, bu bölgede yapılacak her türlü kazı çalışmasının Arkeoloji Müzeleri Müdürlüğü'nce yapılmasını ve güzergâh üzerinde bulunan mevcut yapıların da revizyonlarının yapılmasını istedi.