Mısır'da cengaver bir bilim adamı var: Tarihi eserlerin '007'si Dr. Zahi Havas. Tarihi geçmişi zengin ve toprağı kazsan tarihi eser çıkan ülkesinde Eski Eserler Kurumu Başkanı bir arkeolog olmak öyle kolay bir iş değil. Mısır tarihinin peşinde, Fransa'daki Louvre Müzesi ve ABD'deki Metropolitan Müzesi'nden bazı eserleri geri almayı başaran Havas, son olarak Almanya'daki Neues Müzesi'nde sergilenen eşsiz güzellikteki yüz hatlarıyla dikkat çeken Nefertiti büstünü geri istedi.
Ancak "Eser, doğduğu yerde kalmalıdır" ekolünü takip eden Havas'a karşılık, Almanya'dan "Eser, en iyi koruma altına alındığı yerde kalmalıdır" ekolü ses verdi. 81 yaşındaki Alman Ilge Wigand ise Mısırlı Havas'la aynı fikri paylaşanlar arasında. Gençliğini dünyanın dört bir yanında gezmekle geçiren Wigand ile ocak ayında kış için konakladığı Hindistan'dayken iletişime geçtim. Gençken özgürlük ve asilik, şimdiyse dinginlik arayan gezgin kadın, aylar sonra Almanya'ya evine dönünce gençken eşiyle birlikte yaptığı "tarihi çılgınlığı" bir mektupla anlattı:
'İlgisizliğe üzülmüştüm'
"Hatırladığım kadarıyla 60 yıl kadar önceydi. Eşimle Volkswagen marka arabamıza atladığımız gibi soluğu Efes'te aldık. Gece arabada yattık. Arabayı park ettiğimiz yerde bizden başka kimse yoktu. Sessiz, tıpkı Truva'daki gibi. Efes'ten o kadar etkilenmiştim ki, dönüşte yanımda bir hatırası olsun istedim. Bir mezara ait sütun parçası öylesine yerde duruyordu. Net hatırladığım tek şey, eserin Efes'teki kütüphane binası kalıntılarının yanındaki ana yolda durduğu. Yolun 4 metre kadar devamında kütüphaneye ait bir masa vardı. O mezar sütun parçasını beğendim. Eve dönüşte yanımda götürdüm. Maddi nedenlerle almadım. Sadece gençliğimden bu yana yakından ilgilendiğim Yunan kültürüyle ilgili bir anıya sahip olmak istemiştim. Efes gibi tarihi önemi olan bir yerde kimsenin bu eserlerle ilgilenmemesi de beni üzmüştü." Gençlik ateşiyle artık affedilebilir bir hata yapan Wigand, geçen yıl Efes Antik Kenti Müzesi'ne başvurarak eseri Türkiye'ye teslim etti. Ilge Wigand, yıllar önce evine götürdüğü yarım sütun parçasının gerçek evindeki yerini de tarif etti: "Taşın diğer parçası, kütüphane binasının hemen yanında duruyor. Umarım onu bulursunuz ve tarih böylece tamamlanmış olur."
Geçen yıl 151 eser iade edildi
Türkiye, geçen yıl yurtdışındaki tarihi eserlerden 151'ini geri almayı başardı. Yetkililer Almanya, Amerika, Bulgaristan, İngiltere, Danimarka, Fransa, İtalya, Rusya, Sırbistan, Ukrayna'da pek çok eserin iadesi için takip ve girişimleri sürdürüyor.
ABD'li cerrah antik cerrahi setini geri verdi
Geçen yıl Türkiye'ye tarihi eser iadesi yapanlardan biri de Indiana Üniversitesi emekli klinik cerrahı Prof. Dr. Robert Verlin Stephens. Arizona eyaletinde yaşayan 71 yaşındaki doktor, 30 yıl ofisinde sergilediği Manisa'nın Salihli ilçesindeki Sardes Antik Kenti'ne ait 13 bronz cerrahi alet ile bir sarkacı 21 Temmuz 2009'da Türkiye'ye iade etti. Cerrah Stephens, antik cerrahi aletlerin hikâyesini şöyle anlatıyor: "İade ettiğim eserler, Lidyalıların başkenti olan Sart'ta bir mezarda bulunmuş. 1911'de Harvard Üniversitesi'nde tıp öğrencisi tarafından Türkiye'den ABD'ye getirilmiş. 1975'teki ölümünden sonra ben bu aletleri New Orleans kentindeki bir antikacıdan satın aldım."