Uşak'ın Banaz ilçesinde naylon altında korunan ve bu nedenle mıcıra dönüşen paha biçilmez mozaiklerin üçte biri ancak kurtarılabildi.
Antik Akmonia Kenti'nin 240 metrakare büyüklüğündeki paha biçilmez mozaiklerin üçte ikisi kazı çalışmaları sırasında uygulanan yanlış yöntemler ve yıllardır üzerinin naylonla kapatılması yüzünden yok oldu. 3 işçi ile onarım çalışmasını gerçekleştiren 6 uzman, kazı çalışmalarında beton harç ve kireç tabakasını temizlemek için de porçöz kullanıldığı için tarihî mozaiklerin özelliğini kaybettiğini ortaya çıkardı. Konya Arkeoloji Müzesi'nden görevlendirilen arkeolog-restoratör Kazım Mertek, mozaiklerle ilgili çalışmalardaki yanlışları şöyle sıraladı:
"Naylon altında bekletilmiş, Horasan harcı yerine beton kullanılmış, tesseraların (mozaikte kullanılan mermer veya cam küplerden her biri) üzerindeki kireç tabakasını temizlemek için porçöz dökülmüş."
Zaman, Akmonia'daki yanlışlıkları, 7 Şubat 2007'de 'Antik kentin mozaikleri naylon altında mıcır oldu' başlığı ile gündeme getirdi. Haber üzerine Kültür Bakanlığı bölgeye uzman göndererek araştırma yaptırdı. Uzman raporlarında, bozulan mozaiklerin bakımının yapılması önerildi. Raporlar üzerine bakanlık, Uşak Valiliği'ne onarım harcamalarının karşılanması için para gönderdi. Daha sonra mozaiklerin restorasyon çalışmaları için Konya Arkeoloji Müzesi'nden arkeolog-restoratör Kazım Mertek başkanlığındaki ekip 10 güne yakın mozaikleri kurtarma çalışması yaptı.
Ancak ortaya iç açıcı bir sonuç çıkmadı. Çünkü geçmişte uygulanan yanlış yöntemler yüzünden tarihî mozaiklerin özelliği tamamen bozulmuştu. Tüm çabalara rağmen eski özelliği geri kazandırılamadı. 2000 yılında gün yüzüne çıkarılan 240 metrekarelik mozaiğin sadece üçte biri kurtarılabildi. Kazım Mertek yaptıkları onarım çalışmalarını şöyle anlattı:
"Bizim mozaik restorasyonunda beton hiçbir zaman olmaz. Bizim orijinal harcımız 'horasan'dır. Bunun kendi harcı da horasan. Kireç, kum ve tuğla kırığının karışımıdır. Biz bunu uyguladık. Şu anda tesseralarımız tamamen sağlam duruma geldi. Daha sonra jeotekstil bezi ve pozana taşı ile üzerini kapatacağız. Rutubet almaması için üzerinin çatıyla kapatılması lazım."
2000 yılında dönemin müze müdürü Kazım Akbıyıkoğlu'nun burada mozaik alanı bulduğunu hatırlatan Mertek, şöyle devam etti: "Mozaiği bulduktan sonra bir uzmana veya bir restoratöre danışmamış. Kazı bittikten sonra mozaiğin üzerini naylonla örtmüş. Bu naylon 7 sene bu mozaiğin üzerinde kalmış. 7 sene kaldığı için mozaiğin üzerinde bir sera etkisi yaratmış. Sera etkisi yaratınca mozaiğin tesseraları, horasandan tamamen olmasa da kısmen kurtulmaya başlamış. Bir de bitkiler oluşmuş. Bitkiler tesseraları yerinden sökmüş. Biz geldiğimiz zaman çok berbat bir durumdaydı mozaik."
İlk darphanenin kurulduğu yer
Akmonia Antik Kenti, dünyanın ilk darphanesinin kurulduğu ve ilk voleybol müsabakalarının yapıldığı kent olarak biliniyor. Akmonia Antik Kenti'ni gün yüzüne çıkarmayı amaçlayan kazılar, 2000 yılında başladı. Kazılarda, her yıl bereket ve güç tanrıçası Tykhe adına olimpiyat oyunları düzenlenen bölüm bulundu. Daha sonra Tykhe tasvirinin olduğu taban mozaiği ortaya çıkarıldı. Ancak mozaiğin bir kısmı, sergilenmek üzere bırakıldığı kazı alanından 31 Temmuz 2000'de çalındı. Dönemin Kültür Bakanı İstemihan Talay, tarihî eserlerin, ortaya çıkarılıp perişan olacağına toprak altında kalmasının daha uygun olduğunu açıkladı. Bunun üzerine Tykhe mozaiğinin çalınmayan bölümleri naylonla kapatıldı. Ancak mozaikler, uzun süre naylon altında kalınca deforme oldu. Arkeologların incelemeleri sırasında naylonlar açıldı.