Türkiye'deki doğal alanların korunması için mücadele eden Doğa Derneği'nin yaptığı çalışmaya göre, Türkiye'de üreyen her dört kuş türünden biri barajlar nedeniyle yok oluyor. Son yıllarda yapılan araştırmalar, barajların doğal yaşam başta olmak üzere ekonomik, hukuki ve kültürel açıdan pek çok konuda, sanılanın aksine, ciddi olumsuz etkileri olduğunu ortaya çıkardı.
Doğa Derneği'nden Nuri Özbağdatlı, "Türkiye'de üreyen toplam 309 kuş türünün 83'ünün barajlar nedeniyle yok olduğunu" belirtti. Özbağdatlı, sulak alanlarda yaşayan kuşların durumunun daha da kötü olduğunu söyledi; "Türkiye'de üreyen her dört su kuşu türünden üçü son 10 yılda barajlar nedeniyle ciddi oranda azaldı" dedi.
Barajlar nedeniyle sayısı azalan 83 türün 66'sı Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu ile koruma altına alınmış. Kanun çevresinde korunan fakat Devlet Su İşleri'nin (DSİ) yaptığı barajlar nedeniyle sayısı en çok azalan 10 kuş türü şöyle:
Alaca yalıçapkını, kılkuyruk bağırtlak, yeşil arıkuşu, balık baykuşu, telli turna, küçük karabatak, çöl toygarı, çizgili ishakkuşu, küçük serçe ve kum kırlangıcı.
Bu türlerin dördü, sadece Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde yaşıyor ve GAP kapsamında yapılan barajlar nedeniyle yok oluyor. Türkiye'de yoğun olarak Fırat ve Dicle nehirlerinde üreyen alaca yalıçapkınlarının yüzde 80'inden fazlası, geçen on yıl içerisinde barajlar nedeniyle yok oldu.
Doğa Derneği Genel Müdürü Güven Eken de "Türkiye'deki dört kuş türünden birinin barajlar nedeniyle geçtiğimiz on yılda azalması, DSİ'nin baraj politikasının acilen değişmesi gerektiğini işaret etmekte" dedi ve baraj inşaatlarının diğer etkilerine dikkat çekti:
"Baraj inşaatları ile sadece kuş türleri değil, ekolojik ve ekonomik açıdan önemli pek çok canlı kaybedilmekte. Bu durumun ulusal ekonomimizi de olumsuz yönde etkilediği ileride daha iyi anlaşılacak. Doğa Derneği, bu süreci geç olmadan tersine çevirebilmek için DSİ başta olmak üzere diğer tüm yetkili kuruluşlarla işbirliği içinde çalışmaya hazır."
Barajlar kuşları nasıl yok ediyor?
Doğa Derneği kuşların yok olmasında başka sebepler arandığını belirterek, "Sanılanın aksine Türkiye'de kuşları yok eden ana sebepler avcılık ve tarım ilaçları değil, barajlar ve su rejimine yapılan diğer müdahaleler" diyor ve barajların kuşların kuşları nasıl yok ettiğini şöyle açıklıyor:
"Akarsu kenarlarında yaşayan kuşlar için sazlıklar, kum adacıkları, nehir kenarındaki ağaçlar ve dik kayalık alanlar hayati öneme sahip. Örneğin alaca yalıçapkınları nehir kenarlarındaki ağaçlıkları üremek için kullanıyor.
"Barajların büyük miktarda su tutulmasıyla kuşlar için gerekli bu oluşumlar su altında kalıyor ve kuşlar üreme alanlarını, bir anlamda evlerini kaybediyor.
"Barajların diğer etkileri ise su toplama havzasında değil, bunun aşağısında kalan bölgelerde yaşanıyor. Akarsulardaki su barajlarda toplandığında, bu akarsuların beslediği sulak alanlar kurumaya başlıyor. Bu nedenle baraj alanının çok uzağındaki kuşlar da olumsuz etkilenebiliyor. Küçük karabatak, barajların akarsu rejimi üzerindeki dolaylı etkileri sonucunda azalan kuşlardan biri."