|
usya, son kutup macerasıyla enerji kaynaklarına dair yeni paylaşım savaşının ilk kurşununu sıktı. Bu sayede son dönemde modaya uyup küresel ısınmayı engellemek için ellerinden geleni yapacaklarını beyan eden büyük güçlerin timsah gözyaşları dökmekten öteye geçmeyeceğini anlamış olduk. Ekosistemin supabı buzulların erimesi karşısında, 'Eyvah sular altında kalacağız, iklim sapıtacak, bazı memleketler çöle dönerken, bazıları sellerde boğulacak' feryatları atabilirsiniz. Lakin ABD dışında hepsi Kyoto Protokolü'nün imzacısı olan bazı ülkeler, iklim değişikliğinin başlıca göstergesi buzulların bir an önce erimesi için ellerini ovuşturuyor. Sebep mi? Arktik Okyanusu altında yatan zengin petrol ve doğalgaz kaynakları rahatça çıkarılacak. Kuzey Kutbu rotası, Asya'dan Avrupa'ya ve Pasifik'e giden en kestirme yol. Haliyle açılacak yeni deniz rotalarıyla dünya ahalisine bu kaynakları çok daha ucuza ulaştırıp tatlı kârlar elde etmek kolaylaşacak. Balıkçılık ve diğer madenlerle ilgili ekonomik faaliyetler de cabası...
Arktik'te çıkarı olan beş ülke var. Rusya, ABD, Kanada, Norveç ve Danimarka (Grönland üzerinden). Lakin hiçbirinin kıta sahanlığı Kuzey Kutbu'na uzanmıyor. Burası uluslararası bölge kabul ediliyor ve Jamaika'nın başkenti Kingston'daki Uluslararası Denizyatağı Otoritesi'nce yönetiliyor. Ancak Rusya'nın geçen hafta Kuzey Kutbu'nda kâşiflerini dünyada ilk kez mini denizaltılarla 4 bin 261 metre dibe indirip kıta sahanlığı iddialarına kanıt teşkil etmek üzere toprak, fauna, çökelti, su ve görsel malzeme toplaması işleri değiştirebilir. Rus kâşifler bu girişim sırasında işin sembolünü de ihmal etmeyip okyanus tabanına Rus bayrağı dikiverince, ABD ile Kanada tarafından 'şov yapmakla' suçlanıp küçümsendi. 1925'ten beri Arktik'te hak iddia eden Kanada, "15. yüzyılda değiliz. Öyle dünyada her yere gidip bayrak dikerek 'Burası bizim' diyemezsiniz" tepkisini gösterdi. Amerikalıların tavrı daha tuhaftı. 1969'da Ay'a ilk ayak bastıklarında buraya 'Amerikan bayrağı' dikmişken, ABD Dışişleri, 'Metal veya plastik bir bayrağı yahut bir yatak çarşafını okyanus tabanına bırakmanın manası yok' deyiverdi.
Bunlar, Rusya'nın 10 milyar tondan fazla petrol ve doğalgaz rezervine sahip kutup bölgesinde hak iddiasına bilimsel kanıt toplama çabasından feci halde rahatsız olduklarına işaret. Tevekkeli değil, ABD'nin dört buzkıran gemisinden Healy, bugün araştırma göreviyle Arktik'e açılacak. Zaten ABD Ulusal Araştırma Konseyi, geçen eylüldeki raporunda bu gelişmeleri öngörüp, ülkenin Arktik'teki çıkarlarını gözetmenin ilk yolu olarak iki yeni buzkıran gemisi inşasını salık vermişti. ABD'nin son jeolojik araştırması Arktik Okyanusu'nun dünya petrol ve doğalgaz rezervlerinin yüzde 25'ini barındırdığına işaret ediyor. Hal böyle olunca ABD Başkanı George W. Bush da mayısta Kongre'yi BM Deniz Hukuku Sözleşmesi'ni onaylaması için uyardı. Ülkelerin denizlerdeki ekonomik faaliyetleri bu sözleşmeye göre düzenleniyor. Sözleşme, bir memleket için kıyıları boyunca 200 deniz millik bir alan sınırlaması getirdiğinden, egemenlik haklarının sınırlanmasını istemeyen Kongre onay vermiyordu. Gel gör ki, ABD sözleşmeye taraf olmazsa, pazarlık şansı kalmayacak. Rusya, topladığı bilimsel bulgularla gözünü diktiği 1.2 milyon kilometrekarelik (İtalya, Almanya ve Fransa'nın toplamı büyüklüğünde) bölgenin aslında Sibirya'daki Rus anakarasının uzantısı niteliğinde olduğunu BM nezdinde kanıtlama çabasına giriştiğinde, ABD masada bile olamayacak.
Eh, Rusların son kutup macerasından sonra Kongre'nin sözleşmeyi kısa sürede onaylayacağından emin olabilirsiniz. Tabii bunun ilk bedelini belgesellerden âşina olduğumuz Alaska'nın nadir türleri barındıran o güzelim vahşi doğasının ödemesi beklenmeli. Zira BP'nin 2005 tarihli Dünya Enerji Araştırması, Alaska Milli Parkı'ndaki petrol rezervlerinin çıkarılmaması halinde, ABD'nin petrol rezervlerinin 10 yıl sonra tükeneceğine işaret ediyor.
Arktik'te hak iddiası olan diğer iki ülke Norveç ve Danimarka ise Rus girişimi karşısında sessiz. Bunun nedeni kutup bölgesinde Grönland üzerinden hak sahipliği olan Danimarka'nın sık sık Kanada ile karşı karşıya gelmesi. Yedi yıllık petrol rezervi kalmış Norveç'in aklı ise daha çok Ruslarla işbirliğinde. Bunun en önemli engeli olan Barentz Denizi'ndeki 40 yıllık kıta sahanlığı ihtilafını sona erdirmek üzereler. Yani Rusya, kutup macerasında yandaşlar da topluyor.
Arktik Komisyonu kurulması için kolları sıvayan Rus lideri Putin, şimdiden kutbun kaynaklarını nasıl taşıyacağının derdinde. Rusya'nın iki büyük tanker şirketini (Sovkomflot ile Novoship) birleştirip dünyanın üçüncü büyük tanker şirketini kurmak üzereler. Bu şirket Arktik'te taşımacılık yapabilecek gemileri inşa edecek. Rusya'nın nükleer denizaltılar inşa eden Sevmash'taki en büyük tersanesi, petrol ve doğalgaz platformları ve tankerleri ile buzkıran gemilerini yöneten Murmansk'taki gemicilik şirketi ile boru hattı tekeli Transneft, ortaklaşa Arktik depoları geliştirecek. Hepsi ama hepsi Arktik'in insanoğlunun hizmetine sunulacak engin kaynakları için... Anlaşılan insanoğlu kutup tilkileri, kurtları, ayılarının ruhuna el fatiha diyecek! Bu yeni enerji paylaşımı mücadelesini, eriyen buzulların suları altında kalmadan izleyebilirsek ne âlâ...
|
