|
smanlı arşivleri, dünyanın çeşitli ülkelerinden gelen yüzlerce araştırmacı için en önemli bilgi kaynağı.
ABD’den Japonya’ya kadar binlerce araştırmacı, dünya ve Osmanlı’nın hakim olduğu bölge tarihini araştırmak için Osmanlı arşivlerine başvuruyor. Ülkelere göre araştırılan konular farklılık gösteriyor. ABD’liler Osmanlı’nın askeri yapısı, bir ada ülkesi olan Japonya’dan gelen araştırmacılar donanma sistemi, laiklik konusundaki katı tavrıyla dikkat çeken Fransızlar ise tekke ve zaviyeler üzerinde yoğunlaşıyor. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdür Yardımcısı Doç. Dr. Mustafa Budak, Balkanlar’dan Ortadoğu’ya, Kafkasya’dan Kuzey Afrika’ya kadar 30’dan fazla ülkenin tarih kaydının Osmanlı arşivlerinde bulunduğunu kaydetti. Ülkelerinin tarihini öğrenmek isteyen yabancılar için Osmanlı arşivlerinin en önemli kaynak olduğunu söyleyen Budak, ABD ve Japonya’dan gelen çok sayıdaki araştırmacının ise Osmanlı’nın sosyo-ekonomik tarihini incelediğini bildirdi. Osmanlı Arşivleri Daire Başkanı Dr. Önder Bayır da son birkaç yıl öncesine kadar arşivlerden istifade eden araştırmacıların oranının yüzde 70 Türk, yüzde 30 yabancı iken son altı ay içerisinde bu sayının yarı yarıya olduğunu belirtiyor. Arşivlerden son bir yıl içerisinde 90 ülkeden 3 bin 703 araştırmacı yararlandı. İlk sırayı 450 araştırmacıyla ABD alırken, ABD’yi 260 araştırmacıyla Japonya, 195 araştırmacıyla Almanya, 125 araştırmacıyla Fransa, 120 araştırmacıyla Yunanistan ve 72 araştırmacıyla İngiltere izledi.
Araştırmacıların en fazla ilgisini çeken belgeler, Osmanlı Devleti’nin sosyal, ekonomik, kültürel, siyasi ve nüfus dağılımını gösteren kayıtlar. “Ermeni soykırımı” iddialarını araştıranların azlığı ise dikkat çekiyor. İran, Azerbaycan, Almanya, Japonya ve ABD’den 10’un üzerindeki araştırmacı ‘Ermeni meselesi’ ile ilgili araştırma yapmak için başvurdu. Azerbaycanlı araştırmacılar, “Sözde Ermeni soykırımı, Ermeni mezalimi ve Karabağ” ile ilgili belgelere yönelirken, ABD ve Alman araştırmacılar ise “1870-1924 yılları arasını ve Ermeni sorunları” konusunu ele aldı. Araştırmacıların kullandıkları belgeler dikkate alındığında, Osmanlı’nın siyasi, ekonomik ve sosyal alandaki bütün uygulamaları yabancıların dikkatini çekiyor. ABD’li araştırmacıların ilgisini en çok Osmanlı’daki vakıf sistemi çekiyor. Vakıflar ve vakfiyeler üzerindeki araştırmaların yanı sıra şu konular üzerinde yoğunlaşılıyor: Osmanlı’da ordu, asker maaşının ödenmesi. Osmanlı Devleti’nde askeri gruplar ve grupların tarihi, 18. yüzyıl sonlarında Mısır, Suriye, Lübnan ve Osmanlı Devleti, Abdülhamid’in İslam politikası, Halep ve Antakya’nın sosyal tarihi, Türkiye’deki Yahudiler, 1880-1914 yıllarında Osmanlı’dan Amerika’ya göçler, Osmanlı’nın Yahudi ve Arap cemaatleriyle ilişkileri. Japon araştırmacılar, Osmanlı siyasi tarihi, Osmanlı donanması, Osmanlı eyalet sistemi gibi konularda yoğunluk gösterirken Fransız araştırmacılar tekke ve zaviyeleri, mezarlıkları, Kıbrıs’ta tanzimat kararlarının uygulanışını araştırdı.
Osmanlı arşivlerinde 100 milyon belge bulunuyor. Bunlardan 70 milyonunun tasnifi tamamlandı. Çok uzun tarihe sahip olduğu için yıpranan belgeler, titiz ve uzun çalışmalar sonucunda kurtarılıyor.
|
