İslam Eserleri Müzesi'nde açılan "Ab-ı Hayat: Geçmişten Günümüze İstanbul'da Su ve Su Kültürü Sergisi" sayesinde müzenin deposunda bulunan İkinci Mahmut'un kitabesini yazdığı dörde dörtlük bir çeşmesinin restorasyonu da yapılmış.
Mayıs ayında İslam Eserleri Müzesi'nde açılan "Ab-ı Hayat: Geçmişten Günümüze İstanbul'da Su ve Su Kültürü Sergisi" sessiz sedasız devam ediyor. Sergide İslam Eserleri Müzesi'nin ve Adell Armatür ve Vana Fabrikaları A.Ş.'nin koleksiyonlarından bir seçki yer alıyor. Serginin küratörlüğünü İslam Eserleri Müzesi Yazma Eserler Bölüm Sorumlusu Sevgi Kutluay üstlenmiş.
Sevgi Kutluay, "Âb-ı Hayat tabii ki çok iddialı bir isim. Milattan sonra 300'e kadar inen bir hikâyesi var. Böyle bir sergiye kalkışmak hiç kolay değil. Bir konsept oluşturup üç boyutlu, farklı bir ambiyans yarattık. Bizim gibi 1914 yılında kurulan ve çok zengin bir koleksiyonu olan bir müzenin ve müzeye kayıtlı bir koleksiyonerin ortak konseptte birleşerek sergi açması önemli bir çalışmaydı" diyor.
Koleksiyoner, muslukla ilgilendiği ve küçük eserleri topladığı için müze olarak mimari -plastik ve belgelere yoğunlaşmışlar. Onları restore ettirmek, taşımak, kurdurtmak hiç kolay olmamış.
Osmanlı'da çeşme kültürü
Sergide cennet tasviri olan 14.yy yazmaları da koleksiyonerin parçalarının ait olduğu 18,19 ve 20. yüzyıl döneminde suyun önemine değinen eserler de yer alıyor. Çeşme kitabeleriyle çeşmelere vurgu yapmakla, insanların ansızın karşısına çıkan çeşmelere dikkati çekmeyi hedeflemişler.
En önemlisi de bu sergi vesilesiyle İslam Eserleri Müzesi'nin deposunda bulunan İkinci Mahmut'un kitabesini yazdığı dörde dörtlük bir çeşmesinin restorasyonu da yapılmış. Zaten Kutluay'ı sergiyi düzenlerken en çok heyecanlandıran da eserlerin gelecek nesillere restore edilerek aktarılması.
Kutluay'a göre "Hayat Suyu" karanlıklar ülkesinde bulunduğunda içenlere ve yıkananlara ölümsüzlük kazandırdığına inanılan efsanevi bir su. Kısa olmasına rağmen insanda var olan yaşama arzusu her toplumda sonsuz yaşam arama temalı destanların doğmasına neden olmuştur. Dünya üzerindeki tüm canlıların var oluşunun hava, ateş, toprakla beraber dört elementinden ve varlığını sürdürmesinin temel taşlarından biri olan suyu çok iyi koruyup kollamamız gerekiyor.
Âb-ı Hayat Sergisi'nde İslam inancındaki suyun önemi, gösterilen saygı anlatılmaya çalışılmış sonra da Osmanlı kültüründe suya verilen önemle bağlantı kurulmuş. Su, Osmanlı toplumunda hayrat ve Osmanlı mimarisinde çeşmeler çok önemli bir yer tutuyor. Bunun yansımaları sanat ve edebiyatta da görülüyor. Dönemin en önemli şairi Nedim, en önemli hattat Rakım Çeşme kitabesi yazıyor.
20. yy'la dek evlerde su yok
Üç tarafı sularla çevrili ama İstanbul susuz bir kent ve 20. yüzyıla kadar evlerde su yok. Su Padişah'ın ana hatlar padişah tarafından yaptırılıyor. Ana irsale hattından vakıf için su çekme borusuna katma adı veriliyor. Ve İstanbul'un tüm suları su nezaretinin denetiminde suyolcuları tarafından yapılıyor. Vakfiyelerde de suyollarının tamiri, ıslahı için her şey detaylı formüle ediliyor. Her şey kayıt altına alınıyor.
Su kemerleri çeşmeler, hayrat bir vakıf yapabilmek için de vakfiye düzenleniyor. Haziran, temmuz, ağustos aylarında halka sebilden soğuk su verilebilmesi için senelik vakıf gelirinden seksen kuruş ayrılıyor, kar satın alınıyor ve soğuk su dağıtıyorlar.
Evet, hamamlar hamam ritüelleri, altın hamam tasları, altın sırma işlemeli havlular, kente nasıl su verildiğini gösteren haritaları, her biri sanat eseri olan çeşmeleri görmek, geçmişe serin bir yolculuk yapmak istiyorsanız yolunuzu İslam Eserleri Müzesi'ne düşürün. Üst kattaki sürekli sergiyi de dolaşmayı ihmal etmeyin.