Avrupa Birliği'ne uyum sürecinde çevreye verilen önemin artması ve alternatif enerji kaynağı yaratma çabaları çöpün değerini de artırdı. Çöp dağlarında oluşan gazdan elde edilen elektrik ve biyogaz önemli bir ekonomik değer haline geldi. İstanbul Büyükşehir Belediyesi bünyesinde faaliyet gösteren İstanbul Çevre Koruma ve Atık Maddeleri Değerlendirme Sanayi ve Ticaret AŞ (İSTAÇ), çöpten enerji üreterek 2009 için 220 milyon TL ciro hedefi koydu. 2009-2010 yatırımları için de 25 milyon TL bütçe ayıran İSTAÇ, bu yıl içinde çöpten enerji elde edilmesini sağlayan pek çok yeni tesisin temelini atacak. İSTAÇ geçen yıl 150 milyon TL ciro elde etmişti.
İSTAÇ'ın yeni yatırımları hakkında bilgi veren Sistem Geliştirme Müdürü Oğuz Can, bazı projelerde krize göre düzenlemeler yapmaya çalıştıklarını söyledi. "Yatırımları mutlaka biz yapalım" gibi bir yaklaşımlarının olmadığını kaydeden Can, "Yap-işlet gibi farklı iş modellerine açığız. Böylece kriz döneminde yatırımlara devam ederken kamu kaynağını etkin kullanarak birçok projeyi hayata geçirebiliyoruz" dedi.
İstanbul'da depolu 46 milyon ton çöp var
İstanbul'da günde 14 bin ton çöp çıktığını ve bunların Avrupa ve Asya yakasındaki iki depolama sahasında toplandığını belirten Can, söz konusu depolarda 1994'ten bu yana toplanmış 46 milyon ton atık olduğu bilgisini verdi. Entegre atık yönetim planmasıyla bu atıkların önemli bir enerji kaynağı olarak değerlendirilebileceğine dikkat çeken Can, İstanbul genelinde 2023 yılına kadar atık yönetim strateji planı, katı atık mastır planı ve AB çevre mevzuatına uygun bir şekilde hazırladıklarını, bu doğrultuda pek çok projeye başlayacaklarını söyledi.
Can'ın sözünü ettiği projelerden ilki, evsel atıkların organik kısmından biyogazlaştırma tesisi kurulması. Yap-işlet modeliyle kurulması planlanan tesis için yıl sonunda ihaleye çıkılacak. Günlük 150 ton üretim kapasiteli tesisten ilk aşamada 1 megavatlık enerji elde edilecek. Projeyle ilgili atık kaynaklarının tespit edilmesi ve teknoloji çalışmalarının tamamlandığını aktaran Can, "Tesis, üretilecek enerjiyi kademeli olarak 3 megavata kadar çıkaracak şekilde tasarlanıyor" dedi.
2009 içinde ihalesine çıkılacak projelerden bir diğeri de tıbbi atıkların sterilizasyonu. Tesisin 24 ton gün kapasiteli olarak kurulması planlıyor.
Yurtdışından da teklifler geliyor
İSTAÇ'ın diğer önemli projelerinden biri ise evsel atıkların termal sistemle bertarafı. İlk planda bin ton gün kapasiteli kurulması planlanan tesisten 30-35 megavat elektrik elde edilmesi planlanıyor. Projenin yatırım maliyetinin 150 milyon euroyu bulacağı tahmin ediliyor.
Çevre Bakanlığı'nın atıkların termal bertarafıyla ilgili bir yönetmelik hazırlandığını söyleyen Can, "Avrupa'yla Türkiye arasında atık bertaraf maliyetleri konusunda büyük bir fark var. Orada insanlar atık bertarafı için yıllık hane başına 15-80 euro gibi bir rakam ödeyebiliyor. Ama bizim çevre mevzuatına bakınca böyle bir maliyet kalemi olmadığını görüyoruz. Dolayısıyla çevreyi doğru metodolojilerle yönetirken maliyet de önemli" dedi ve ekledi: "Bizim çöpümüzün kalorifik değeri düşük. Dolayısıyla karışık çöpün, termal sistemle bertarafı zor. İlave yakıt kullanmanız gerekiyor. Bu da işletme maliyetlerinizi artırıyor. Bu yüzden teknik ve finansal fizibilitenin hassas yapılması gerekiyor. Bunun üzerinde 1 yıldır çalışıyor." Önümüzdeki yıl ihalesine çıkılacak olan tesisin temelinin 2011'de atılması planlanıyor.
İSTAÇ'ın İstanbul'un yanı sıra Anadolu ve yurtdışına yönelik projeler de geliştirdiğini belirten Can, "Anadolu'da Bitlis, Kütahya ve Hatay'da projelerimiz devam ediyor. İSTAÇ, Türkiye'nin atık yönetim firması olacak. Yurtdışında komşu ülkelerden ve Avrupa'daki bazı ülkelerden hem danışmanlık hem yatırım konusunda ciddi talepler geliyor. Burada iki parametre var. Teknoloji ve kalite olarak belli bir çıtanın üstündeyiz" diye konuştu.
Hafriyat kamyonlarına uydu takibi
İSTAÇ, atık taşıyan araçların uydu üzerinden takip edilmesini sağlayan Türkiye'nin ilk "Atık Yönetimi Çevre Kontrol Merkezi"ni ocak ayında açtı. İnşaat atıklarının ve çöplerin kaçak dökümlerini engellemek amacıyla kurulan merkeze bugüne kadar 500 araç dahil oldu. Geçiş sürecini bu sene tamamlayarak sisteme 4-5 bin civarında kamyonu dahil etmek istediklerini söyleyen Oğuz Can, "Sisteme dahil olan araçlara GPS sistemi kuruyoruz. Böylece kaçak döküm yapıldığında tespit edip cezai işlem başlatıyoruz. Burada temel amaç izlenebilirliği sağlamak" dedi. Ayrıca firmaların kendilerine ait araçları sistem üzerinde izleme fırsatı olduğunu dile getiren Can, böylece firmaların ne kadar etkin ve verimli çalıştıklarını görebileceklerini anlattı.
Yenilenebilir Enerji Kanunu çıkmalı
Oğuz Can, yenilenebilir enerji sektörüne yönelik yatırımların artması için uzun zamandır beklenen yenilenebilir enerji kanununun bir an önce çıkması gerektiğini söyledi. Can, yasadaki gecikmelerin yatırımcıları huzursuz ettiğini ve kredi maliyetlerini doğrudan etkilediğini belirtti. Yatırımcıların aktif olmadığı durumlarda yerel yönetimlerin yatırım yapmak zorunda kaldığını ve kamu kaynağının harcandığını vurgulayan Can, şunları söyledi: "Güneş, rüzgâr gibi yenilenebilir enerji kaynaklarından elde edilen enerji konusunda sektöre vaat edilen birtakım fiyatlar vardı. Bu fiyatlar bir an önce analizi yapılıp açıklanmalı. Yatırımcıları bu işe yönlendirmede enerji fiyatı kritik bir değer. Ayrıca kamu özel sektör işbirliklerine yönelik çalışmalar en kısa zamanda tamamlanmalı. Yatırımların artması için daha esnek mekanizmalar oluşturulmalı."