İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisi, Kadıköy ve Harbiye’de atıl vaziyette bulunan tarihi Gazhane Tesisleri’nin özel sektör eliyle restore edilerek modern kültür merkezlerine dönüştürülmesine onay verdi. İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Kadıköy Hasanpaşa ile Şişli Harbiye’deki tarihi Gazhane Tesisleri’nin restore edilerek dünya turizmine kazandırılmasının önünü açtı. Büyükşehir Belediye Meclisi, yıllardır atıl vaziyette duran tesislerin modern birer kültür merkezine dönüştürülmesi için sunulan raporu 16 Aralık 2005 Cuma günkü birleşiminde onayladı.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yapı İşleri Müdürlüğü tarafından Belediye Meclisi’ne sunulan ve Hukuk Komisyonu’nca uygun görülen raporların kabulüyle, her iki Gazhanenin özel sektör tarafından modernize edilerek kültür merkezine dönüştürülmesi için ihale açılacak. 30 yıl süreyle intifa hakkı (kullanım) karşılığında ihale edilecek tesislere ek yapılamayacak, kültür merkezi dışında kullanım olmayacak.
Raporlarda, Kadıköy ve Harbiye Gazhane Tesisleri’nin “İstanbul halkının kültür faaliyetleri açısından ihtiyacını karşılamak, tabi servet ve kaynaklarımızın yararına değerlendirilmesini temin etmek ve uluslararası tanıtımı sağlamak amacıyla” restore edilerek kültür merkezi olarak değerlendirileceğine dikkat çekiliyor.
İstanbul’un Gazhaneleri
İstanbul’da havagazı’nın kullanımı Sultan Abdülmecit Han döneminde, 1853 yılında Dolmabahçe Sarayı’nın aydınlatılmasıyla başlamıştı. Saray’ın has ahırlarının arka kısmında inşa edilen Dolmabahçe Gazhanesi bu amaçla kuruldu. Daha sonraları havagazının üretim fazlalığıyla ilk olarak İstiklal Caddesi ardından da Galata ve Pera’nın diğer sokakları ve yakın semtler aydınlatıldı.Bir süre sonra da Pera sakinlerinin evlerine havagazı tesisatı döşetmek için izin aldıkları görüldü.
Dolmabahçe Gazhanesi şehrin aydınlatılmasında yararlı olunca, tüm şehrin havagazı ile aydınlatılması düşüncesi gelişti. Bu nedenle Yedikule’de 1880 de tamamlanarak hizmete açılan bir gaz fabrikası inşa edildi. Yedikule Gazhanesi sosyal hizmet için İstanbul’da kurulan ilk havagazı fabrikasıdır.
Anadolu Yakasında havagazı kullanımı Beylerbeyi Sarayı'nın aydınlatılması için kurulan Kuzguncuk Gazhanesi ile başladı. 1865 yılında inşa edilen gazhane zamanla çevreye hizmet vermeye başladı. Tesis bir süre sonra yetersiz kalınca yerini 1891 yılında hizmete açılan Kadıköy Gazhanesi'ne bıraktı. Kadıköy Hasanpaşa semtinde yer alan gazhane, Anadolu Yakasının en eski sanayi tesislerinden biridir.
Kadıköy Gazhanesi’nin kronolojisi
1891 : Gazhane tesis edildi ve 50 yıllığına Fransızlara imtiyaz verilmesi.
1924 : Cumhuriyet hükümeti ile mukavele yenilendi.
1925 : Yedikule Gazhanesi ile satın alınarak tek şirket haline gelindi.
1926 : İstanbul Havagazı ve Elektrik Tesebbüsati Sinaiye Türk Anonim Şirketi adını alması.
1931 : İstanbul Elektrik Şirketine satılması.
1938: 1944 :Müstakil olarak varlığını sürdürmesi.
1945 : İETT ‘ye devredilmesi.
1993 : Üretimine son verilmesi.
1996 : İstanbul II Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kurulu’nun ayrıntılı bir değerlendirme yapılarak korunması kararının alınması.
1998 : Koruma Kurulu’nun Gazhane Tesisleri’nin kültür merkezi işlevinin kazandırılmasına karar vermesi