İstanbul Sanayi Odası’nın (İSO) ‘İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu Raporu’na göre, sanayi şirketlerinin 2009 ciroları, istihdamları ve ihracatı 2008 yılına göre azalırken vergi öncesi dönem kârları sürpriz şekilde yükseldi. 500 şirketten 418’i kâr ederken toplam kâr 2 milyar 47 milyon liraya çıktı. Raporu açıklayan İSO Başkanı Tanıl Küçük, bir süredir hükümetten yönelen ‘hem kârları yükseldi hem de karamsarlık yapıyor’ suçlamasına, “Biz her zaman temkinli iyimser olduk. ‘Battık, batıyoruz’ diye bir açıklamamız hiç olmadı. 2009 için de objektif kriterlere ve rakamlara dayanarak konuştuk. Elbette doğru işleri de daima takdirlerimizle dile getirdik” yanıt verdi.
Küçük, “Geçen yıl satış kârlılık oranı yüzde 5.4’e yükseldi. 2009, ekonomideki küçülmeye ve satışlardaki düşüşe rağmen, kârlılık ve katma değerde sağlanan artışla, araştırmalar açısından en sıradışı yıllardan biri oldu. Elde edilen başarının arkasında ekonomi yönetiminin uygulamaları ve şirketlerin verimliliklerini artırma çabasının ortak payı bulunuyor” dedi.
Kâr yükseldi, zarar düştü
İSO’nun “İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu Raporu”nda, 496 özel kuruluş ve 4 kamu kuruluşu yer aldı. İkinci 500, özellerde 2008 yılında sabit fiyatlarla yüzde 26.5 azalan vergi öncesi dönem kârı, 2009’da yüzde 29.1 arttı ve 2 milyar 47 milyon liraya yükseldi. Dönem kârı artarken, dönem zararı da azaldı ve 2008’de yüzde 271 artan dönem zararı 2009’de yüzde 66.5 gerileyerek 438 milyar 559 milyon liraya düştü. Bunun neticesinde de 2008 yılında yüzde 74 azalan vergi öncesi dönem kâr ve zarar toplamı 2009 yılında yüzde 254 arttı. İkinci 500’de 2003 yılında 2009 yılı sabit fiyatlarıyla 30.6 milyar lira olan toplam satış hasılatı da 2009’da 37 milyar liraya çıktı. 2009’da 500 şirketin 418’i kâr etti, 82’si zarar yazdı. 2008 yılında ikinci 500 büyük sanayi kuruluşu Türkiye ihracatının yüzde 6.8’ini gerçekleştirirken, 2009’da bu oran yüzde 7.1’e yükseldi. 2009’da ikinci 500’ün ihracatında ilk sırada yüzde 28.9’luk pay ile 2008’de olduğu gibi yine dokuma, giyim eşyası, deri ve ayakkabı sektörü yer aldı.
İkinci 500’e 101 yeni şirket
Bir önceki yıldan ikinci 500 kapsamına giren 348 sanayi kuruluşu 2009 yılında da yerini korurken, 152 yeni katılım oldu. 2009 yılındaki 152 yeni kuruluşun 51’i 2008 birinci 500 sıralamasından gelirken, geri kalan 101 kuruluş ise 2008’deki bin kuruluşun dışından sıralamaya girdi. 2009 yılında ikinci 500 büyük sanayi kuruluşunun Türkiye GSYH’si içindeki payı 2008’de olduğu gibi yine yüzde 0.9 olarak gerçekleşirken, İSO birinci ve ikinci 500 büyük kapsamında yer alan bin kuruluş, 2009 yılında Türkiye GSYH’sının yüzde 9.5’ini yarattı.
Hiçbir zaman ‘Battık bittik’ demedik
İSO Başkanı Tanıl Küçük, önceki araştırma sonuçlarının çeşitli yorumlara neden olduğunu belirterek, çalışma anlayışlarını ve prensiplerini bir kez daha paylaşmak ihtiyacı duyduklarını ifade etti. Küçük, şunları söyledi: “Görevimizi yaparken, en iyi hizmet yolunun, sanayi ve ekonomimizde aksayan yönleri, eksikleri, objektif ve net biçimde, somut rakam ve verilere dayanan şekilde ortaya koymaktan geçtiğine inandık. Giderilemeyen eksiklerden dolayı bedeller ödenmesinin önüne geçmek, ihtiyaç duyulan önlemlerin, zamanında ve etkin bir şekilde alınmasına katkıda bulunmak üzere, sanayimizdeki tabloyu, olumlu olumsuz tüm yönleriyle görmenin ve yansıtmanın arayışı içinde olduk. Şunun altını ısrarla çizmek istiyorum ki bizim hiç bir zaman, sadece olumsuzlukları öne çıkaran bir anlayışla, ‘battık batıyoruz’ şeklinde bir ifademiz olmamıştır. Açıklamalarımıza temkinli iyimserlik sıfatı uygun düşebilir. Ancak, diğer yorumlar, kanaatimizce, hakkaniyet sınırlarının çok ötesindedir.”
Oyka Kâğıt ciroda Dardanel kârda Roteks ihracatta lider
İSO İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu 2009 Yılı Raporu’nda Adana’dan Oyka Kağıt Ambalaj Sanayi ve Ticaret A.Ş., 98 milyon 178 bin 311 liralık net üretimden satışla ilk sırada yer aldı. SFC Entegre Orman Ürünleri Sanayi ve Ticaret 97.9 milyon lira ile ikinci, Ozanteks Tekstil Sanayi ve Ticaret ise 97.8 milyon lira ile üçüncü sırada yer aldı. Listeye girenler arasında en fazla kâr eden kuruluş ise 73.9 milyon liralık karla Dardanel Önentaş Gıda oldu. İSTON ikinci, Kayseri Elektrik üçüncü oldu. Geçen yıl en fazla ihracat yapan kuruluş ise, 74.6 milyon dolarla Roteks Tekstil oldu. İhracatta ikinci sırada Osman Akça Tarım Ürünleri İthalat İhracat Sanayi ve Ticaret A.Ş., üçüncü sırada da Hisar Çelik Döküm Sanayi ve Ticaret A.Ş. bulunuyor.
Bağlayıcı ‘oy tercihi açıklamak’ yanlış olur
İSO Başkanı Tanıl Küçük, 12 Eylül’de yapılacak referandum konusunda şöyle konuştu: “Hepimizin bireysel hayatını, toplumsal hayatı, demokratik işleyişi doğrudan ilgilendiren Anayasa gibi önemli bir konuda, sivil toplum kuruluşları elbette değişikliklerin içeriğine ilişkin fikirlerini beyan edebilir. Ancak, sivil toplum kuruluşlarının tüm üyelerini bağlayan bir oy tercihini dile getirmeleri kanaatimizce doğru değildir. Çağdaş demokratik sistemlerde, oy kullanmak, sistemin özünü oluşturan, en temel bireysel haktır. Demokratik işleyişin esasını, herkesin özgür iradesiyle, sandık başına gitmesi oluşturur. ‘Gizli oy, açık sayım’ kuralı verilen oyun mahremiyetine saygının gereğidir. Üyeler kişisel tercih açıklayabilir. Ancak, oda yönetimi olarak, oda adına, tercih telkininde bulunmanın, üyelerimizin bireysel iradesini gölgeleyebileceği düşüncesindeyiz.”
Cirolar azaldı özkaynak yükseldi borç iyileşti
İkinci 500’ün üretimden satışları 2009’da sabit fiyatlarla yüzde 2.4 küçüldü ve 33.6 milyar lira oldu.
Toplam satış hasılatı da bir önceki yıla göre yüzde 3.4 azalarak 37.7 milyar lira oldu.
İkinci 500 içinde yabancı sermaye paylı kuruluş sayısı 2009’da 2 adet azalarak 68’e geriledi.
Toplam çalışan sayısı bir önceki yıla göre yüzde 1.4 azaldı ve 183 bin 856 kişi oldu. Satışların düştüğü kriz yılı olmasına rağmen istihdam yoğunluğu ise 2008’e oranla az da olsa arttı.
Özel kuruluşlarda borçluluk oranları az da olsa düşerken, özkaynak payı arttı. Kısa vadeli borçların payı azaldı, uzun vadeli borçların payı yükseldi.
İkinci 500’ün toplam ihracatı ise yüzde 19.4 azalarak 2009’da 7.2 milyar dolara geriledi. Bu rakam 2008’de 9 milyar dolardı.