ABD'de Mortgage Şirketleri Kamulaşıyor

Bush yönetimi ve Federal Reserve Board ABD’nin iki büyük mortgage devi Fannie Mae ve Freddie Mac’i batmaktan kurtarmak için el koyup ‘sıkı kontrol’ altına almaya ve yönetimlerini üstlenmeye hazırlanıyor.

New York Times’ın haberine göre iki şirketin durumunun gün geçtikçe kötüye gitmesi ve hisse senetlerinin yüzde 80 oranında değer kaybetmesi üzerine uygulamaya konma kararı verilen plana göre kamu, iki şirketin yönetimini devralacak. Şirketlerin bugünkü yönetimlerinin görevlerine son verilecek.  Bu durumda şirket ortaklarının hisse senetlerinin değeri ya sıfırlanmış olacak ya da pula dönecek. Ancak Fannie Mae ve Freddie Mac batmaktan kurtulup faaliyet göstermeye devam edecek. Borçlar dahil tüm yükümlülükleri de devlet garantisi altına alınmış olacak. Bu şirketlerden herhangi birinin önümüzdeki dönemde yükümlülüğünü yerine getirmememesi durumunda ödeme kamu kaynaklarından yapılacak. Fannie Mae ve Freddie Mac yükümlülükmerini yerine getiremezse operasyonun ABD halkına maliyeti milyarlarca doları bulacak.

5 trilyon doların garantörü

Amerikalıların ev sahibi olma şansını artırmak için hükümet tarafından 1938 yılında kurulan Fannie Mae, 1968 yılında halka açık bir şirket haline getirildi ve iki yıl sonra da Freddie Mac göreve başladı.  İki şirket, 5 trilyon dolar tutarında tutsat (mortgage) kredisini elinde tutarken, bu ABD’nin toplam 10 trilyon dolarlık mortgage kredisi tutarının neredeyse yarısına denk düşüyor.

Saadet zinciri nasıl işliyor?

Sonunda devletin el koyma kararı verdiği Fannie Mae ve Freddie Mac, ABD’de mortgage sisteminin garantörü gibi çalışıyor. ABD ‘de mortgage piyasasının büyüklüğünün 10 trilyon doları bulduğu belirtiliyor. Bu, Amerikalıların bankalara farklı vadelerde 10 trilyon dolar borcu olduğu anlamına geliyor.

Amerika ‘da mortgage sistemi 3 temel ayak üzerine oturuyor: Birincil piyasa, ikincil piyasa ve sermaye piyasası. Fannie Mae ve Freddie Mac sistemin ikinci ayağını oluşturuyor. Yani bu iki kurum, birincil piyasadaki bankalar gibi doğrudan kredi vermezken, kredi verenleri devamlı ve istikrarlı biçimde fonlama görevi üstleniyor.

Örneğin bir banka vatandaşa yıllık yüzde 6 faizle verdiği krediyi alacağı ve teminatı ile beraber yüzde 5.5 faizle Fannie Mae ‘ye satıyor. İpoteğini de Fannie Mae ‘ye devrediyor. Böylece banka yılda yarım puan kâr elde ediyor. Bu iki kurum da tahvil ihraç ederek kendi finansmanını sağlıyor. Devlet desteği sayesinde yüzde 5.5 ile devraldığı bir alacağını yüzde 3.5-4 ile finanse edebiliyor. Ancak kredi ödemelerinde sorunlar arttı , teminat olarak alınan evlerin fiyatı düşüp borcu karşılayamaz hale geldi ve iki kurumun düşük faizli borçlanma kapasiteleri azaldı.  Bu durum da iki şirket batma ve yükümlülüklerini karşılayamama noktasına getirdi.

İki alternatif tartışıldı

Hazine Bakanlığı ve Fed yetkilileri,  iki şirketi el koyma operasyonuyla ilgili açıklamayı pazartesi günü Asya borsaları açılmadan yapmayı planlıyor. Operasyon sonrası iki şirketin bilançoları daha güçlü hale getirilecek ve faaliyetlerine kesintisiz devam etmeleri sağlanacak. Hazine Bakanlığı ve Fed yetkililerinin aylardan beri iki şirketin bilançolarındaki bozulmayı izledikleri ve Fannie Mae ile Freddie Mac’i ‘kendi hallerine bırakma ya da el koyma’ alternatiflerini tartıştıkları öğrenildi.

İki kuruluşa ait menkul değerleri satın alan yabancı merkez bankaları da durumu endişeyle izliyor. ABD Hazine Bakanı Paulson geçtigimiz haftalarda aralarında Çin Merkez Bankası ‘nın da bulunduğu çok sayıda merkez bankasıyla görüşerek ülkesinin iki şirketin arkasında olduğu mesajını vermişti. Fannie Mae’nin bir yıl önce 70 dolar olan hisse fiyatı 5.5, Freddie Mac’in de 65 dolar olan hisse fiyatı 4 dolara düştü.

11. banka da gitti, sırada yenileri var

ABD’nin Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu olarak kabul edilen ‘Federal Deposit Insurance Corp’ (FDIC), konut sektöründeki kredi krizinden etkilenen bir bankaya el koydu.

FDIC, Nevada eyaletinin Henderson kentinde bu yıl el koyulan 11’inci banka olan Silver State’in varlıklarının 2 milyar dolar ve mevduatının 1,7 milyar dolar olduğunu açıkladı. FDIC’den yapılan açıklamada, ticari gayrimenkuller ve arsa geliştirme alanında faaliyet gösteren bankanın FDIC’a maliyetinin 450 ila 550 milyon dolar olmasının beklendiği belirtildi.

FDIC’in mevduatlara garanti vermeye devam edeceği, kapatılan bankanın müşterilerinin haftasonunda paralarına çek, otomatik para çekme makinaları ve bankamatik kartlarıyla ulaşabileceği ifade edildi. FDIC, daha önce ikinci çeyrekte sorunlu banka sayısının 117’ye çıktığını açıklamıştı. 8 bin 500 bankanın faaliyet gösterdiği ABD’de, geçen yıl üç banka kapanırken, bu yıl şimdiye kadar 11 banka kapandı.