|
Enerji sarfiyatı, her şirket için en önemli maliyet
kalemlerindendir. Boşa kullanılan elektrik, su ve benzeri kaynaklar sadece
gereksiz masraf anlamına gelmekle kalmayıp, küresel ısınmaya da olumsuz anlamda
katkıda bulunuyor. Oysa basit önlemlerle hem masrafları kısmak, hem de çevresel
maliyeti azaltmak mümkün. Elektrik İşleri Etüt İdaresi'ne (EİE)
göre, bina sektöründe yüzde 30, sanayi sektöründe yüzde 20 ve ulaşım sektöründe
yüzde 15 olmak üzere, 4 Keban Barajı inşa edebilecek kadar enerji tasarrufu
potansiyeli bulunan Türkiye, değeri yaklaşık 5 milyar dolar olan bu potansiyeli
hayata geçirebilecek adımları hâlâ atamadı.
2007'de çıkan "Enerji Verimliliği Kanunu" ile enerji
tasarrufunu gerçekleştirme yetkisi alan toplam 5 adet Enerji Verimliliği
Danışmanlığı (EVD) şirketi de, mevcut potansiyeli ekonomiye
kazandırmakta zorlanıyor. EVD tescilli şirketlerin yetkilileri, müşteri bulmakta
sıkıntı yaşadığını vurgulayarak, "İşletmeler bu konuda henüz bilgisiz ve
vurdumduymaz. Denetimler de yetersiz. Ancak her geçen gün şirketlerin aleyhine
işliyor. Çünkü, yaptığımız etütlerle bir şirkete yüzde 10 ile yüzde 40 arasında
enerji tasarrufu sağlayabiliyoruz" diyor. Üstelik şirket 3 yıl içinde enerji
yoğunluğunu en az yüzde 10 azaltırsa enerji giderinin bir kısmı devlet
tarafından karşılanıyor.
Türkiye, bin dolarlık Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH) üretmek için yaklaşık
400 litre petrole eşdeğer enerji harcıyor. Bu değer, OECD ülkelerinde ortalama
200 litre, Japonya ve Danimarka'da 100 litre. Türkiye'nin yıllık birincil enerji
tüketiminin GSMH'ye bölünmesiyle elde edilen enerji yoğunluğu ise OECD
ülkelerinin 2, Japonya'nın 4 katı. Makine Mühendisleri Odası'nın verilerine göre
de, son 5 yılda Türkiye'nin birincil enerji tüketimi yüzde 35, elektrik enerjisi
tüketimi de yüzde 43 arttı. Bu dönemde enerjide dışa bağımlılık oranı ise yüzde
75'e ulaştı. Oysa enerji verimli kullanılırsa, imalat sanayinde enerji
maliyetleri yüzde 8 ila 50 arasında azaltılabilir.
EVD'ler
ne yapıyor
Sertifikalı EVD şirketlerinden 4'ü İstanbul ve Ankara'da, 1'i ise Antalya'da.
Sektör temsilcilerine göre, Türkiye 15-20 arasında EVD şirketini kaldırabilir.
Sadece ABD'de böyle 46 şirket var. Bu şirketler, esas olarak binalarda ve
endüstriyel işletmelerde danışmanlık faaliyetleri yürütüyor. Enerji yöneticisi
eğitimleri veriyor, verimlilik etüdü yapıyor ve sonucunda belirlenen önlemleri
raporlayıp, projeler hazırlıyor. Uygulama çalışmalarına da taahhütlü veya
taahhütsüz destek veriyor.
EDSM Enerji Genel Müdürü Arif Künar'a göre, bir EVD şirketi
daha binaya girdiği anda en az yüzde 10'luk bir tasarrufu garanti ediyor. Çünkü
Türkiye'de işletmeler enerji verimliliğinde çok bilgisiz. Yani bu oran sadece
yanlış işletme düzenini değiştirerek ortaya çıkıyor. Yapılacak etütler sonucunda
firma da gerekli yatırımları yapmayı kabul ederse tasarruf yüzde 40'a kadar
ulaşıyor. Etüt için üzerinde çalıştıkları bir seramik fabrikasını örnek veren
Künar, "Bu şirket Türkiye'nin elektriğinin binde 1'ini, doğalgazının yüzde 1'ini
tüketiyor. Burada yapılacak tasarruf bir puan bile olsa, oluşacak artı değer
yüksek miktarlara ulaşır" diyor.
VET Enerji Genel Müdürü Özkan Helvacıoğlu ise, Antalya
bölgesinde ayda 700-800 bin TL'lik elektrik tüketim hacmine sahip otellerin,
gerekli yatırımların yapılması halinde 300 bin TL'ye kadar tasarruf
sağlayabileceğine dikkat çekiyor.
Eski teknoloji
maliyetli
Dünyadaki çalışma biçimlerine göre EVD şirketleri, Enerji Performans
Kontratı (EPK) yapıyor. Gerçekleşen tasarruf üzerinden yüzde 10-15
oranında pay alıyor. Ancak Türkiye'de böyle bir uygulama yok. Arif Künar,
"Bankalar ve sigorta şirketlerinde böyle bir uygulama için karşılık yok.
Firmalar da bunu anlamış değil. 2010'dan sonra EPK'ya başlanabilir" diyor.
Sistemden pay almaları halinde 500 milyon dolarlık bir ciro hacmine
ulaşabileceklerini kaydeden Helavcıoğlu ise, şimdilik etütler ve verimlilik
artırıcı projelerle idare ettiklerini belirtiyor. Firmalar, bunun dışında enerji
yöneticisi yetiştirmek üzere kurslar da açıyor.
Etütler, ayrıntısına göre 20 bin euroya kadar çıkabiliyor. Enerji haritaları
işletmenin büyüklüğüne göre 40 bin euroya kadar yükselebiliyor. Bunu sonucunda
çıkan raporlara göre yatırım maliyetleri, 200 bin eurodan başlayarak 2 milyon
euroya kadar yükselebiliyor. Rakamların yüksek olmasının nedeni ise Türkiye'de
üretilen binaların pek çoğunda ve sanayi işletmelerinde eski teknolojilerin
kullanılması.
Teşvik de var ceza da
Sistemde ceza olduğu gibi ödül de var. Örneğin, bir endüstriyel işletmenin 3
yıl içinde enerji yoğunluğunu ortalama olarak en az yüzde 10 azaltmayı taahhüt
etmesi ve gönüllü anlaşma yapması gerekiyor. Bu takdirde 100 bin TL'yi geçmemek
kaydıyla, anlaşmanın yapıldığı yıla ait enerji giderinin yüzde 20'sini devlet
karşılıyor. Benzer biçimde geri ödeme süresi en fazla 5 yıl ve projesinde
belirlenmiş bedelleri en fazla 500 bin TL olan uygulama projeleri bedelleri de
maksimum yüzde 20 oranında destekleniyor. Benzer biçimde KOSGEB destekleri
konusunda da enerji verimliliği çalışmalarına 2 bin ile 20 bin TL arasında
destek söz konusu.
Endüstriyel işletme, bina sahipleri veya yönetimleri, ilgili yönetmelik
hükümlerine aykırı hareket etmeleri halinde ise önce aykırılığın giderilmesi
için uyarılıyor. Aykırılık 30 gün içinde giderilmezse, endüstriyel işletmeye,
bina sahibine veya bina yönetimine 24 bin TL ceza veriliyor. Ancak,
Özkan Helvacıoğlu, "Firmalar genelde yasayı öteleyebiliriz
mantığı ile ilgileniyor. Bu ilgisizlik sadece yasayla da giderilemiyor. Önce
mantığın değişmesi gerekiyor" diyor.
İTÜ Enerji Enstitüsü Enerji Planlaması ve Yönetimi Ana Bilim Dalı Başkanı
Prof Dr. Sermin Onaylıgil ve Mühendis Ebru Acuner
Meylani ile Prof Dr. Abdurrahman Satman tarafından
hazırlanan "Enerji Verimliliği Danışmanlık Şirketlerinin Finansman
Yöntemleri ve Türkiye İçin Öneriler" başlıklı rapora göre, EVD
uygulamalarının önünde pek çok engel bulunuyor. Bunlar, finansman, piyasa
riskleri, bilinçlendirme, yönetim, güvenilirlik, kredilendirme, hükümet
politikaları, enerji maliyetleri ve vergilendirme gibi başlıkları
içeriyor.
Enerji Verimliliği Kanunu ne getirdi
Enerji Verimliliği Kanunu, enerjinin etkin kullanılması, israfın önlenmesi,
enerji maliyetlerinin ekonomi üzerindeki yükünün hafifletilmesi ve çevrenin
korunması için enerji kaynaklarının ve enerjinin kullanımında verimliliğinin
artırılmasını hedefliyor. Yasa, enerji tasarrufu sağlama yetkisini ise EVD
şirketlerine veriyor. Kanuna göre artık, enerji tüketimi bin TEP (1000 kWh
elektrik=0,086 TEP) ve üzeri endüstriyel işletmeler, sanayi enerji yöneticisi
sertifikası almış enerji yöneticisi bulundurmak zorunda. Toplam inşaat alanı en
az 20 bin metrekare veya yıllık enerji tüketimi 500 TEP ve üzeri olan ticari
binaların, hizmet binalarının ve kamu binalarının da enerji yöneticisi
bulundurmak veya enerji yöneticilerinden hizmet alması
gerekiyor.
Enerji giderinin yüzde 20'si
devletten
* Devlet, 3 yılda enerji yoğunluğunu en az yüzde 10 azaltan firmaya, 100 bin
TL'yi geçmemek kaydıyla, enerji giderinin yüzde 20'sini karşılıyor.
* Geri
ödeme süresi en fazla 5 yıl ve projesinde belirlenmiş bedelleri en fazla 500 bin
TL olan uygulama projeleri bedelleri de maksimum yüzde 20 destekleniyor.
*
KOSGEB destekleri konusunda enerji verimliliği çalışmalarına 2 bin ile 20 bin TL
arasında destek veriliyor.
* Yönetmeliklere aykırı hareket eden firmalara ise
24 bin TL idari para cezası verilebiliyor.
|
