|
Hem yağmurun bıraktığı toprak kokusu hem de yaban kekiği
kokusu eşliğinde yürüyoruz tarihin içinde... Karadeniz’in “Efes”i
Filyos’tayız.... Zonguldak ilinin kuzeydoğusunda bir sahil
beldesi olan Filyos, eski Tios kentinin hamam, tapınak, taş
döşeli yolları, mahzenleri, balık depoları, mozaik döşeli villa kalıntıları
üzerinde duruyor.
Kent, efsaneye göre MÖ 7. yüzyılda Tios adlı bir lider komutasında
Miletos’tan gelenler tarafından kurulmuş. Bugün, Filyos beldesinin bulunduğu
alanda eski kentten toprak üstü kalıntı olarak Roma, Bizans ve ortaçağ
dönemlerine tarihlenen kale, sahil surları, su kemeri, tonozlu galeri, tiyatro,
savunma kulesi ve çeşitli mezarlar var. Tios kentinin araştırılması ve
kazılması, Karadeniz tarihi ve arkeolojisi için büyük önem taşıyor; çünkü
Türkiye’nin Karadeniz kıyılarında antik yerleşim kazısına tek örnek.
Trakya Üniversitesi Arkeoloji Anabilim Dalı ve Tios Kazısı Başkanı
Prof. Dr. Sümer Atasoy: “Tios kazıları, sadece Filyos’un
tarihini değil, Türkiye’nin Karadeniz bölgesini ve dünya tarihçiliğini
yönlendirecek buluntularla doludur. Kazılar ilerledikçe sürprizlerle
karşılaşacağız.” diyor. Antik kentin kuzeyinde yer alan Kale Tepesi’ndeki kilise
kalıntılarının arasında Atasoy, anlatıyor...
- Karadeniz kıyılarının tarih ve arkeoloji yönünden araştırılmasının
bugüne kadar yetersiz kalmasının nedeni nedir sizce?
Arkeologlar Akdeniz, Ege bölgesine konsantre olmuşlar. Karadeniz’de şartlar
daha zor; mevsim kısa ve ayakta duran çok önemli yapılar yok. Bu yüzden dikkat
çekmiyor.
- Kazılar sonucu antik kentin yüzde kaçı ortaya çıktı?
Daha kentin yüzde 1’ini bile kazmadık. Şu an Bizans tabakasındayız. Roma’ya,
Hellenistik dönemden aşağıya ineceğiz. Burası Bizans devrinde bir askeri üs ve
ticaret limanı. Limandaki su altında kalmış sütunlar, lahitler ileriki yıllarda
sualtı arkeologları tarafından çıkarılacak. Bir de kalede böyle bir tapınak
kilise olduğunu bilmiyorduk. Hiçbir yerde kaydı yok, bizim için büyük sürpriz
oldu.
- Antik kaynaklarda Tios kentinden önemsiz, küçük bir şehir olarak
bahsediliyor…
Burada çıkan yapılar bizi şaşırtıyor. Aşağı kentte geçen yıllarda yaptığımız
test sonuçlarında 2 tane hamam ve taş döşeli yollara, yapılara rastladık. Bu
kadar önemsiz küçük bir kentte, bu kadar önemli büyük yapı nereden geliyor.
Tarihte bahsi çok az geçen ve önemsenmeyen Tios kentinin, toprak üstü
kalıntılarının anıtsal boyutu ve yayılım alanının büyük olması son derece
şaşırtıcı.
- Filyosluların bugün belli bir geçim kaynağı yok. Kültür turizmi ile
geçim kaynağı sağlanabilmesi için Tios’un kazılması Filyos için bir kurtuluş
olur mu?
Bugün burada geçim kaynağı sıfır! Filyos’ta herkes turizme umut bağlamış. Bir
müze yapılarak, kazılardan çıkarılacak buluntuların Karadeniz Ereğli Müzesi’ne
gitmesi önlenebilir. Böylece Filyos - Tios, bir tarih ve turizm merkezi
olabilir.
- Peki, antik kentin üstünde bulunan Filyos Ateş Tuğla Fabrikası’nın
akıbeti ne olacak?
Bölgede uzun sürecek bir kazı yapılacağı için özel mülkiyete ait alanların
kamulaştırılması çalışmaları başlatıldı. Fabrikanın kamulaştırılarak yıkılması
ve buranın kazılması lazım.
|
