'Kule Tipi Binalarda Zorunlu Olan Devrilme Analizi Çoğunda Yapılmıyor'

Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi (NKÜ) Yapı İşleri ve Teknik Daire Başkanı Doktor Öğretim Görevlisi Ahmet Bal, Gebze'de aynı aileden 4 kişinin öldüğü binanın çökmesi sonrasında, binalarla ilgili yayınlanan deprem yönetmeliğine dikkat çekti. Doktor Bal, çöken benzer 'kule tipi' yapılarda binanın dar cephesinin yüksekliğe oranı 2'den fazlaysa devrilme analizi yapılmasının şart olduğunu belirterek, "Binalarımızla ilgili eski yönetmeliklerimizde, 1975 yönetmeliğinden itibaren aslında şöyle kurallar vardır; binanın dar cephesinin yüksekliğe oranı 2'den fazlaysa burada devrilme tahkikleri yapılması lazım. Ancak görüyoruz ki hem Gebze'deki olayda, hem de Türkiye'deki birçok binada maalesef bu devrilme analizleri yapılmıyor. İmar yönetmeliğinde 6 metreye kadar bina cephesi yapabiliyorsunuz. 6 metreye kadar yaptığınız cephenin maksimum hadi 2 katı ne diyelim? 12 metre olsun, 12 metrede 4 katı geçmemesi lazım. Bu binamızın cephesi yaklaşık 7 metre civarında. 8 katlı bir bina söz konusu. Bodrumu da dahil ederseniz 9 katlı bir bina var. Aynı zamanda binanın cephesi yaklaşık 7-8 metre civarında. Yani bu oran 3'ün bile üzerinde. Dolayısıyla bu tip binalar kule tipi bina diye sınıflandırılabilir ve bunlarda muhakkak ve muhakkak devrilme tahkiki yapılmalıdır. 2019'da devreye giren deprem yönetmeliğimizde de bu tip binalarda muhakkak devrilme analizi yapılmasını zorunlu kılıyor" dedi.

'Yükü sadece kolonlara vermemek lazım'
Yıkılan binanın altında, dükkan olduğuna da dikkat çeken Bal, "Devrilme analizi yapılırken de zaten analiz sırasında görülecektir. Buradaki 2 tane dükkan katının olması burada yumuşak kat olduğunu gösterir. Üst katlarda, duvarlar devam etmiş ancak burada görüldüğü gibi dükkanların camekanları söz konusu. Tabii ki yumuşak kata ilave olarak bu tip kule tipi binalarda, devrilme riski olan binalarda muhakkak yükü sadece buradaki kolonlara vermemek lazım. Yani perde içermesi lazım binanın. Halbuki yıkılan binada görüyoruz ki perde kullanılmamış. Şunu da ilave edelim; binamızın göçmeden önceki fotoğraflarını görüyorsunuz. Burada bir kompozit cephe kaplaması var. Bu kompozitin bu şekilde açılması binanın kolonlarının zaten hareketlendiğini bize gösteriyor. Dikkat edilmesi gereken nokta stabilite kaybı ani meydan gelir, yani bu tip devrilme olayları ani oluşur. O yüzden dolayı da binada ani bir göçme, toptan göçme meydana gelmiştir" diye konuştu.

Doktor Bal, ayrıca, "Burada tabii ki metro inşaatı var. Zemin yumuşamış olabilir. Bu tip şeyler etkilemiş olabilir ama diğer binaların hepsinin ayakta olup da bunun yıkılması tamamen oranıyla alakalı. Yani bina genişliğinin bina yüksekliğine oranı fazlaysa devrilme analizleri muhakkak yapılmalı. Bu oran 2'den fazlaysa da muhakkak ve muhakkak üzerinde devrilme analizleri yapılmalı. Binanın devrilmeden dolayı yıkıldığı çok açıktır. Ben kesinlikle binanın beton ve demir kalitesinde bir problem olduğunu düşünmüyorum" dedi.

'İmar yönetmeliğinde değişmesi gereken konular var'
Benzer kule tipi binalarda imara çok dikkat edilmesi gerektiğini söyleyen doktor Bal, "İmar yönetmeliğinde değişmesi gereken bazı hususlar var. Cephe genişliği, 6 metreyi geçtiği zaman ayrık nizam bir bina yapabiliyorsunuz. Fakat bu kat sınırıyla sınırlandırılması lazım ve bu oranın muhakkak 2'yi geçmemesi lazım. Yani binanın dar cephesi 6 metreyse, yüksekliği en fazla 12 metre olmalı. Ve bununla ilgili analizlerin, hesapların devrilmeyeceğinin gösterilmesi gerekiyor ki buradaki gibi şevli bir arazi varsa bu durumda bu oran daha da aşağıya indirilmesi gerekiyor. Çünkü temellerdeki oturmalar buna yol açabilir. Bir de düşünün ki bu binanın mesela şu an enkazını görebilirsiniz, bina öne doğru devrilmiş. Arkasında normalde ayrık nizam olmasına rağmen bitişik bir bina var. Bina bu tarafa doğru devrilmiş. Bunun en büyük sebebi de dediğim gibi yüksekliğinin cepheye oranı ve bu devrilme analizlerinin yapılmaması. Tabii ki altta 2 kat dükkan olduğu için de yumuşak kat oluşması" ifadelerini kullandı.

'Belediyeler devrilme analizlerini istemeli'
Bölgedeki olası depremde, söz konusu binanın devrilmeme gibi ihtimalinin olmadığını da belirten doktor Bal, "Bu bölgenin depremselliğine baktığımızda çok yüksek bir depremsellik görüyoruz. Yaklaşık 0,54 G'lik deprem ivmesi var. Yani bu beklenen deprem meydana geldiğinde zaten bu binanın devrilmeme ihtimali yokmuş ki zaten deprem gibi büyük bir kuvvet olmadığı halde binamızın küçük bir titreşimden, zemindeki ufak bir yumuşamadan bile devrilebildiğini görüyoruz. Dolayısıyla hem 2018 yönetmeliğimize göre muhakkak ve muhakkak devrilme analizlerine biz sadece binanın beton kalitesini, donatı kontrolünü yapmamalıyız, taşıyıcı sistemine dikkat etmeliyiz ve muhakkak fen işleri, belediyeler devrilme analizlerini istemeleri gerekiyor" dedi.