‘Zorla Evlendirilmek gibi’

Kültür ve Turizm Bakanlığı, yabancıların yönettiği kazılara 2010’dan başlayarak Türk eşbaşkan zorunluluğu getirmeye hazırlanıyor. Genelgeye göre, ayrıca yabancı kazı heyetlerinin içinde Türk öğrenci de çalıştırılacak. Bazı Türk arkeologlar öngörülen eşbaşkanlık sistemine tepkili. Yabancı arkeologlar ise, yeni sisteme tepki göstermekle birlikte, görüş bildirmekten çekiniyorlar.

Uygulamanın yasal zorunluluk haline gelmesinin bilimi köstekleyeceğini, Türk arkeolojisinde büyük yara açacağını ve bu yaranın düzeltilmesi zor bir yara olacağını söyleyen Arkeolog Prof. Dr. Mehmet Özdoğan, “Burada Türk arkeolojisini küçültücü bir durum var; çünkü bilimsel işbirliği sürekli yaptığımız bir şey. Bilimde yerli yabancı fark etmez ancak bunun gönüllü ve anlaşan insanlar arasında olması gerekiyor” dedi. Bu sistemin uygulandığı ülkelerde şantaja dayalı bir pazar oluştuğunu vurgulayan Özdoğan, “Zorunlu eşbaşkanlığa ancak bilimsel düzeyi çok düşük, kendi kendine kimseyle işbirliği yapamayacak kadar bilgi eksikliği olan insanlar girer ve bu da bir pazar açar; niteliksiz insanlar ön plana çıkar ve kalite düşer. Biz Türk arkeologların tepkisi, yabancı arkeologlara göre daha fazla olmalı. Bu kanunun getirdiği zorunluluk, zorla evlendirilmek gibi bir şey” görüşünü savundu.

Allianoi Kazısı Bilimsel Heyet Başkanı Yard. Doç. Dr. Ahmet Yaraş, ülkemizde son yıllarda çok sayıda bilimsel kazının yapılmasının son derece anlamlı olduğunu belirterek “Bu kazılara öğrencilerimizin katılması bilgi ve deneyimlerini arttırmaları da oldukça olumlu. Ancak çoğu uzun yıllardan bu yana kurumsal bir kimlik kazanmış olan yabancı kazılara Türk eşbaşkanlarını zorunlu tutmak, bir o kadar anlamsız ve komik. Örneğin onlarca, hatta yüzlerce yıldır devam eden bazı kazılar vardır ki, kazı başkanı meslektaşımız, artık o ören yeri ile bütünleşmiştir. Bu kazılara eşbaşkanlığı zorunlu tutmak üzücüdür. Bu yönetmeliği bazı meslektaşlarımızın önermesi ise son derece düşündürücüdür. Bu zorunluluk yerine mevcut kriterler takip edilse, çok daha sağlıklı olur” şeklinde konuştu.

İstanbul Üniversitesi Prehistorya Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Sevil Gülçur ise gelişmiş ülkelerde arkeolojik kazı yapılmak istendiğinde herhangi bir kısıtlama getirilmediğini belirterek, “Gelişmiş ülkelerde uygulama sadece bilgi paylaşımından yanadır. Bu uygulama gerçekleşirse, tehdide dönüşür. Biz kazı komiserine de karşıyız” dedi.