Bir Koleksiyon, Müzesini Bekliyor...

Beyliklerden devletlere, oradan da imparatorluklara uzanan mazimizde hep bir şekilde denizlerle içi içe olmuşuz. Deniz savaşları, kuşatmalar, donanmalar, Akdeniz'de mücadele edilen korsanlar derken bugüne kadar millet olarak epey bir denizcilik geçmişi bırakmışız arkamızda... Bir de tüm bunlara, bu diyarların evvelki sahiplerinden (Bizans, Roma ve daha eskiler) kalan mirası da eklediğimizde muazzam bir denizcilik tarihiyle karşı karşıya kalıyoruz.

Gelgelelim, hal böyleyken ülkemizde tam manasıyla bir denizcilik müzesinin varlığından söz etmek mümkün değil. Askeri savaş gemileri ve malzemelerinin yer aldığı deniz müzeleri mevcut olsa da, bunlar bir denizcilik müzesinde olması gereken her şeyi bir araya getirmiyor. Bu işe gönül verenlerin azlığı, olanların ise girişimciler tarafından destek bulamaması bir denizcilik müzemizin önündeki en büyük engel şu anda. Milli dalgıç ve sualtı araştırmacısı Mustafa Aydemir, her şeyiyle kendini bu işe adamış bir isim. 1977'de toplamaya başladığı, İstanbul Arkeoloji Müzesi'ne kayıtlı amforalarla dünyanın en büyük amfora koleksiyonlarından birini oluşturmayı başarmış. Tek hayali ise birçok koleksiyoncu arkadaşı ile "Sualtı, Deniz ve Amfora Müzesi" projesini hayata geçirmek.

Mustafa Aydemir, 1999'da kurdukları Arkeolojik Koleksiyoncular Derneği (KOLDER) ile birlikte müze çalışmalarına da başlamış. Tam on yıldır, hayalini kurduğu müze için pek çok fikir yürütmüş. Bir arkeolojik eser koleksiyoncusu olarak bu eserlerin hiçbirinin bir şahsa ait olmadığını ifade eden Aydemir, "Bunlar bütün dünya insanlığınındır. Bizler de onların geçici bekçileriyiz. İnsanlık adına onları bir müze projesiyle bir araya getirip, yine insanlığın hizmetine sunmakla görevliyiz." diyor. Aydemir, otuz yıldır koleksiyonculuk yaptığını, aralarında kırk yıldır yapanların da olduğunu söylüyor. Mustafa Aydemir'de amfora, diğer arkadaşlarında ise su altı malzemeleri (dalgıç başlıkları vb.), seramik ve bronz eserleri ve harita koleksiyonu var. Hepsi bu kadar değil tabi, bu deniz tutkusunun koleksiyon sahibi yaptığı pek çok kişi daha var. Geriye sadece maddi bir destek kalıyor. Bu 'tutkun'lara ise ellerindeki tematik olarak birbirini tamamlayan eserleri bir araya getirerek 'denizcilik müzesi' oluşturmak düşüyor. Denizcilik müzesinden de ne anlaşılması gerektiğini de belirtmeden geçemiyor Aydemir: "Türkiye'de denizcilik müzeleri yok. Sadece Beşiktaş'ta bir askeri deniz (naval) müzesi, Bodrum'da da sualtı müzesi var. Deniz müzesi ise sivil, askeri, sualtı, su üstü ve arkeolojik eserler ile bir deniz akvaryumunu da kapsayan bir şey. Yani Türkiye'de tam manasıyla bir denizcilik müzesi vardır diyemeyiz. İşte biz buna talibiz."

Olası bir denizcilik müzesinin de nasıl olması gerektiğini hayli düşünmüş Mustafa Aydemir. Yatırımcısına para kazandıracak bir müze hayal ettiklerini söyleyen Aydemir, "Durağan, seyirlik, gidilip görüldükten sonra unutulup giden bir müze de olmayacak. Olacaksa beş duyuya hitap etmeli, insanları heyecanlandırmalı ve tekrar gelme isteği uyandırmalı. Özellikle çocukları ve yabancıları kendine çeken, sürprizlerle dolu bir deniz müzesi hayal ediyoruz." diyor. Burada bir noktaya da dikkat çekmeden edemiyor, "Elbette kazanılan para birilerinin cebine girsin değil meselemiz. Geri dönüşümlü olarak müze için kullanılmalı o paralar. Yeni eserler alınmalı, müzenin büyümesi için kullanılmalı, bilimsel araştırmalara destek verilmeli. Aynı zamanda konferanslar, paneller, seminerler ve sergiler de düzenlenmeli."

Müzenin içeriği ise Avrupa'daki benzerlerinden biraz farklı olacak. Orta Asya'dan Balkanlar'a Avrupa'dan Amerika'ya deniz müzeleri ile akvaryumların ayrı ayrı yerlerde olduğunu söyleyen Aydemir, "Biz akvaryumla deniz müzesini birleştirmeyi düşünüyoruz. Bu da dünyada ilk olacak." diyor. Akvaryumda antik batıklar; Roma batığı, Bizans batığı, amforalar ve diğer şeyler de olacak. Bu antik batıklar üzerinde, bir sualtı kazısı nasıl yapılır, uygulamalı olarak gösterilecek. Akvaryumda tropik balıklar değil, kendi sularımızın balıkları olacak.

Bu müze en çok İstanbul'a yakışır

Denizcilik müzesinde ise her döneme ait eserler kendi bütünlüğü içinde ayrı ayrı sergilenecek. Arkaik, Klasik, Helenistik, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerine ait mekânlarda ziyaretçiler o zaman diliminin dünyasına girecek. Bölümlerde her dönem, giyim kuşamları, yeme içme kültürleri, deniz ticareti gibi kendilerine ait unsurlar ile anlatılacak. Müzenin nereye kurulması gerektiği konusunda ise Aydemir, "Elbette bunlar deniz kentlerinde olmalı. İstanbul bunun için biçilmiş kaftan, Antalya hakeza öyle. İzmir, İskenderun, Samsun ve daha pek çok yer olabilir." diyor.

Kısacası, eğer bu müze projesi hayata geçerse, hem kendi denizcilik tarihimizi, hem bu coğrafyanın yaşadığı bütün dönemleri, hem de dünya denizcilik tarihini anlatacak bir zaman yolculuğuna çıkmaya hazır olun.

***

Hayali denizcilik müzesi kurmak

Bu yıl UNESCO tarafından Kâtip Çelebi yılı ilan edildi. Ama ne yazık ki birkaç çalışma dışında pek bir şey yapılmadı. Denizle ve denizcilikle bu kadar içli dışlı, ismi denizlerle müsemma isimler yetiştiren bir millet olarak, tam anlamıyla bir denizcilik müzemiz henüz yok. Olanlarsa denize dair ne varsa içermiyor. Amfora koleksiyoncusu Mustafa Aydemir'in tam on yıldır böyle bir hayali var: Denizcilikle ilgili her şeyi kapsayan bir "Denizcilik Müzesi" kurmak.