Çin, Uygurların anavatanı Doğu
Türkistan’ın tarihi merkezi Kaşgar’da asırlık
mahalleleri modernize etme adına yıkıyor. Pekin yönetimi 50 bin kişiyi sürüp
evlerini yıkma planına deprem ve yangına karşı korumasız oldukları gerekçesini
gösterirken, Uygurlar bunu kültürlerinin yok edilmesi olarak görüyor.
Washington Post’a göre şubatta kabul edilen 448 milyon dolarlık
plan çerçevesinde ‘Eski Kaşgar Kenti’nden ilk etapta 100 aile
çıkarıldı.
Yetkililer İpek Yolu üzerinde asırlık kerpiç evleriyle
meşhur Eski Kent’in izinsiz yapılarla aşırı kalabalık hale
geldiğini, sokakların darlığından yangınlara müdahalenin imkânsızlaştığı
savında. Yollarını genişletilip modern altyapıyla yeniden inşası kaçınılmaz
deniliyor. Kaşgar’ın 220 bin olan nüfusunun yüzde 42’si Eski Kent’te yaşıyor ve
kent sakinleri bunu kültürlerine saldırı görüyor. 48 yaşında bir kadın “Çinliler
gibi yaşamamızı istiyorlar, bunu asla kabul etmeyiz. Hükümetin apartmanlarına
taşınırsak ne avlumuz olacak, ne de güneşimiz. Dışarı adım attığımızda başımızı
örtmek zorunda kalacağız. Burası bizim toprağımız, burayı devletten satın
almadık ki!” diye yakınırken, 60 yaşında bir adam “Herkes mutsuz, ama hükümet
hükümettir, yapabileceğimiz bir şey” diyerek çaresizliğini dile getirdi.
Washington’da sürgün yaşayan muhalif lider Rabiye Kadir de plana “Eski Kaşgar’ı
yıkmak Uygur kimliğine hakaret ve asimile girişimidir” diye çıkışıyor. Bush
yönetimini Çin’den kurtardığı 2005’ten beri Amerika’da yaşayan iş kadını,
“Böylesine eşsiz bir dünya mirasını yitirmenin acısını çekiyorum. Bu yıkım, yeri
doldurulamaz bir topluluğun yağmalanmasıdır” ifadelerini kullandı.
‘Eski binalar çok bilimsel’
İpek Yolu’nda Orta Asyalı tüccarların buluşma merkezi Kaşgar, Pekin’in
Hanları yerleştirme çabalarına rağmen Uygur karakterini koruyordu. Kaşgar’da
geçen yıl incelemede bulunan Pekin Normal Üniversite’den Prof. Wu
Dianting, “Binalar çok bilimsel. İçleri kışın sıcak, yazın serin.
Kullanılan teknoloji malzemeyi koruyor ve çevre etkilerine dayanıklı. Eski Kent
otantik Uygur kültürünün ayakta kalan çok az temsilcisinden. Uygur kültürü bu
yapılara bağlı. Yıkılırsa kültür de yok olur” dedi.
|