Kara Duman İçinde...

Rüzgarın esmediği günlerde İzmir’in üzerine kabus gibi çöken hava kirliliğinin ulaştığı vahim durum açık bir şekilde gözle görülür hale geliyor. Henüz saat 17.00 sıralarında, arabanın derecesi hava sıcaklığını 14 olarak gösteriyorken, kıyıyı bir duvar gibi çevreleyen apartmanların bacalarından çıkan simsiyah duman gökyüzünü hızla boydan boya kaplıyor. Batmaya yakın bu saatlerde güneşin kızıl ışıkları bu kara dumanın ardından zar zor görülebiliyor; henüz güneş batmamış olmasına karşın gökyüzü kararıyor; koyu bir sis bulutuyla kaplanmış denizin gökyüzüyle birleştiği ufuk çizgisi seçilemez hale geliyor. Arabanın içinde olmamıza karşın havayı zehirleyen kükürt dioksit genzimizi yakıyor. Bu kabus, Sahil Yolu boyunca devam ediyor; Narlıdere’yi de etkiliyor. Sahilevleri’ni geçip kenti iyice arkamızda bıraktığımızda hava biraz daha solunabilir hale geliyor. Bu ferahlık, Güzelbahçe’ye ulaşınca sona eriyor ve kirlilik yeniden kendini gösteriyor. İnsanda kentten bir an önce uzaklaşma isteği uyandıran kirlilik neredeyse elle tutulur bir hale geliyor. İzmir, gözümüzün önünde kendi yarattığı dumanda boğuluyor.

Kıyas...

Doğalgaz şebekesi, giderek kentin daha geniş bir bölümünde ulaşılabilir hale geldi. Dışa bağımlı bir enerji kaynağı olmasına karşın diğer yakıtlara kıyasla daha ucuz ve daha önemlisi temiz bir yakıt özelliği taşıyor. Ancak ondan daha ucuz yakıt olarak kömür ön plana çıkıyor. Anlaşılan İzmirliler, kapılarının önlerine kadar gelen doğalgazı kullanmak yerine kömür yakmayı tercih ediyorlar. Belki doğalgaza geçmek için ödemeleri gereken masraftan kaçınıyorlar belki de kömürü yerli ve ucuz bir yakıt olarak kabul ediyorlar. Nedeni ne olursa olsun, büyük olasılıkla kullanılan kömürün kalitesinin düşük olmasından kaynaklanan bir kirlilik sağlığı tehdit edici boyutlara ulaşmış durumda. Üstelik, bu durum sadece gecekonduların yoğun olduğu yerleşim bölgelerinde görülmüyor; belki de daha yoğun bir şekilde kıyı kesiminde; yani daha üst sosyo-ekonomik kesimin yaşadığı, daha temiz enerji kaynağı kullanmak için biraz fark ödemeyi göze alması beklenen bir gelir grubunun yaşadığı bölgelerde de görülüyor. Bu kesim, anlaşılan denize nazır bir apartmanda yaşarken, denizin kirlilikten görülemeyecek bir hale gelmesini önemsemiyor.

Rüzgar esmediğinde, İzmirlilerin günahları ortaya dökülüyor; havayı feci bir şekilde kirletiyorlar, hem de hava o kadar soğuk bile değilken. Kıyıyı bir kale duvarı gibi kaplayan yüksek apartmanlar, hem arkalarında yaşayanları İzmir’in imbatından yoksun bırakıyorlar hem de onları havanın işlemediği bu duvarların arasında dumanlarıyla boğuyorlar.

Kirlilik her yerde

Sadece apartmanlar mı suçlu? Kentin çeperlerinde pıtrak gibi çoğalan sitelerin içinde gruplaşan devasa büyüklükteki lüks villalarda yaşayanlar o kadar para harcadıktan sonra sanırım biraz tasarruf etmek düşüncesiyle ısınmak için katı yakıtlı kaloriferleri tercih ediyorlar. Baca gazı arıtmalarının olmadığını, yarattıkları kirlilik gösteriyor. Yani artık sadece kent merkezinde değil, düşük katlı ve yaygın yapılaşmanın olduğu yerleşim bölgelerinde de kirlilik artıyor.

Bir zamanlar İzmir’in hava kirliliğinin önlenmesi için üniversiteli uzmanlar şu önerilerde bulunmuşlardı; yerli ve ucuz bir yakıt olan kömürü kullanmak kaçınılmaz ise hiç değilse kömürün kalitesini yükseltecek işlemler yapılmalı. Yani bunun yolu yöntemi var; kömürün kirlilik yaratma potansiyelini düşürmek, kaliteli kömür kullanmak, bacalarda arıtma kullanmak. Ancak bunları denetleme sorumluluğu duyan herhangi bir kuruluş bulunmadığından olsa gerek, isteyen istediği saatte ve istediği sıcaklık derecesinde, düşük kaliteli kömür kullandığı kaloriferleri yakarak gökyüzünü siyaha boyuyor. Bir başıboşluktur gidiyor.

Kirlilik önlenmediği sürece, rüzgarın esmediği her gün, İzmir kara bir dumanın içinde gözden kayboluyor ve insanlar kendi yarattıkları dumanda boğuluyorlar.